استفاده از ظرفیت نهادهای اقتصادی بینالمللی
حضور فعال و اثرگذار در نهادهای اقتصادی بینالمللی حتی اگر از نظر عملی نتیجه مشخصی نداشته باشد، که دارد، از نظر روانی در جامعه اقتصادی جهان بسیار اثرگذار است. حضور و فعالیت در بانک جهانی و صندوق بینالمللی پول و همکاری مناسب با این نهادها میتواند منجر به ارائه تصویری مناسب و چشماندازی امیدوارکننده از کشور شود که مشوقی برای همکاری دیگر کشورها با ماست. واقعیت این است که گزارشهای مختلف این دو نهاد بینالمللی اقتصادی بسیار مورد ارجاع و استفاده قرار میگیرد و همکاری موثرتر و هدفمندتر با این نهادها میتواند بدون هزینه برای ما مزایای قابل توجهی داشته باشد. سازمان تجارت جهانی نیز که پیوستن ایران به آن طولانی شده، از آن جمله سازمانهایی است که میتواند به توسعه تجارت و بازرگانی کشور با رفع موانع غیرتعرفهای و محدود کردن موانع تعرفهای کمک کند. گرچه پیوستن به سازمان تجارت جهانی مستلزم این است که ما نیز بپذیریم در نظام تعرفهای خود تجدیدنظر کنیم. با این حال کمتر کسی در این گزاره تردید دارد که مزایای این الحاق بیشتر از مضرات آن است.
نقش سفارتخانهها و رایزنان بازرگانی
جمهوری اسلامی ایران ۱۴۶ سفارتخانه، کنسولگری و نمایندگی در دیگر کشورهای دنیا دارد. همچنین ۲۵ نفر با هماهنگی وزارت خارجه و صنعت، معدن و تجارت به عنوان رایزن بازرگانی در ۲۵ کشور مختلف خارجی در حال فعالیت هستند. با احتساب تعداد بالای سفارتخانهها و نمایندگیهای سیاسی باید انتظاری بسیار بیش از این در حوزه دیپلماسی اقتصادی از این نمایندگیهای خارجی داشت اما لااقل دو موضوع دیگر باعث شده است تا این نمایندگیها کمتر وارد حوزه اقتصاد شوند. نخست در سالهای پس از انقلاب ماموریت این سفارتخانهها کاملاً سیاسی تعریف شده بود و کاری به حوزه اقتصاد مگر در موارد اضطراری نداشتند و دوم هم در سالهای تنشزدایی از روابط خارجی که ناگهان مساله تحریمها مطرح شد و عملاً دست و پای سفارتخانههای ما را بست. با این حال، اکنون با مساعد شدن مجدد فضای چانهزنی اقتصادی این فرصت برای این نمایندگیها فراهم شده و باید برنامهای مدون و هدفمند برایشان تدوین کرد. همچنین در مورد ماموریت رایزنان بازرگانی، که تعداد اندکشان کاملاً توی ذوق میزند، باید تلاش بیشتری از سوی سازمان توسعه تجارت صورت بگیرد. خوشبختانه ورود بخش خصوصی و انتقادات اتاقهای بازرگانی باعث شده است تا سازمانهای متولی نیز در زمینه گزینش رایزنان بازرگانی و ماموریتهای محوله به آنان بازنگری کنند.