خشکسالی و برداشت نامتعارف آب از چاههای غیرمجاز، علاوه بر خشک شدن دیگر چاهها و مشکل در تامین آب شرب باعث فرونشست زمین در دشت ورامین و دشت تهران، کرج و شهریار شده است، مناطقی که تا پیش از این قطب کشاورزی در منطقه به حساب میآمدند.
حجمی از سطح زیرزمینی که توسط آب پر شده بود با گذشت زمان و برداشت آب آنها و عدم جایگزینی آن نابود و در نهایت این آبخوانها که محلی برای ذخیره آب بودهاند، نابود شدند.
به دلیل نابودی آبخوانها دشت ورامین با وسعتی بالغ بر ۷۰۰ کیلومتر مربع، در سه ناحیه فرونشست زمین داشته که با توجه به نزدیک بودن راهآهن تهران – مشهد به این اراضی این تاسیسات در معرض خطر هستند. علاوه بر این، با ادامه روند فرونشستها تخریب مناطق مسکونی، تاسیسات شهری و خطرات جانی و مالی را در پیش خواهیم داشت.
اعلام مناطق آسیب پذیر
فرونشست در کشور یک موضوع ملی و اتفاقی است که در حال حاضر در اغلب دشتهای کشور در حال رخ دادن است و به لحاظ آنکه در برخی از مناطق شهری، این موضوع پدید آمده و آسیبها و خسارتهایی نیز به دنبال داشته، مورد توجه قرار گرفته است و در حالی که از سالها پیش موضوع فرونشست با شروع خشکسالی از یکسو و برداشت آبهای زیرزمینی از سوی دیگر تشدید شده بود.
دلیل اساسی فرونشست در اغلب پهنههای کشور و در دشتهای شناخته شدهای مانند دشت اصفهان، قزوین، تبریز، رفسنجان و بسیاری از نقاط دیگر، افت سطح ایستابی است. این افت دو دلیل مشخص دارد؛ یکی کمبود بارندگیها به دلیل تغییرات اقلیمی و دیگری برداشت بیرویه از آبهای زیرزمینی است که هیچگونه مدیریتی در سالهای قبل بر روی آن انجام نشده و در حال حاضر عوارض سوء مدیریت در گذشته را مشاهده میکنیم. کارشناسان عقیده دارند عمده مصرف آب در کشور در حوزه کشاورزی است و تنها چهار درصد آب به صورت آب شرب مصرف میشود و بقیه صرف کشاورزی و مقداری نیز مربوط به تامین آب صنعتی کارخانهها و تاسیسات است.
اگر فرونشستها ریشهیابی شود، دلیل اصلی آن مصرف بالای آبهای زیرزمینی است که باید با یک مدیریت جدی، از افزایش این مخاطره در کشور جلوگیری کنیم.
فرونشستها در خود تهران و اراضی جنوب و جنوبغربی آن در حال رخ دادن است و از همه مهمتر آنکه میزان نشست زمینهای اطراف تهران نسبت به کل کشور بیشتر است.
طبق گزارش سازمان زمینشناسی، سالانه ۳۶ سانتیمتر در برخی از مناطق تهران، در دشتهای غربی و جنوب غربی آن شاهد نشست هستیم و میزان نشست تهران از کل دنیا بیشتر است و رکورددار بالاترین فرونشست در این منطقه هستیم.