صبح چهارشنبه به وقت تهران مشخص شد که میلیاردر جنجالی نیویورک که موضع گیریهایش در جریان رقابتهای انتخابات بارها خبرساز شده بود، از ژانویه ۲۰۱۷ ارشدترین سیاستگذار بانفوذترین ابرقدرت جهان است. به این ترتیب سیل واکنشهای سیاسی آغاز شد؛ اما پیش از آن بازارها بودند که توفانی شدند. مانند همیشه همه چیز از آسیا آغاز شد؛ جایی که بورسها سقوط و ارزهای محلی با هراس از تحت تاثیر قرار گرفتن پیمانهای تجارت آزاد افت کردند. بعد نوبت اروپا شد تا ۴ درصد از ارزش سهامهای قاره از دست برود. همزمان دلار آمریکا به طرز قابلتوجهی تضعیف شد. از آن سو، سرمایههای پناهگاه خیز گرفتند؛ همسو با رشد ارزش فرانک و ین، اونس طلا بیشترین رشد خود از زمان «برگزیت» را تجربه کرد. روندهای اکثر بازارها از میانه روز تعدیل شد؛ اما حالت غافلگیری ادامه دارد.
سختن گفتن از عصر غافلگیری عجیب نیست؛ چراکه اکنون فردی در «دفتر بیضی» کاخ سفید مینشیند که هیچ سابقه سیاسیای ندارد، کسی که هر سخنرانی یا موضعگیری رسمی یا غیررسمیاش میتواند موج تازهای از تحولات را رقم بزند. اینها یعنی پدیده غیرقابل پیشبینی ترامپ هنوز به روندسازی ادامه دارد.
با این همه، بعضی بر این باورند که شوک چهارشنبه، تداوم نخواهد یافت. بازگشت بازارهای جهان پس از ایراد سخنرانی پیروزی ترامپ از امیدهای این دسته از کارشناسان است. ترامپ در نخستین سخنرانی خود پس از پیروزی در انتخابات برخلاف همیشه لحنی آرام داشت و وعده داد رئیسجمهور همه آمریکاییها باشد. با این موضعگیری، شاخصهای بورس و دلار از کف روزانه خود بالا آمدند و تقاضای سرمایههای امن کاهش یافت. اما نکته این است که هنوز برای صدور حکم بسیار زود است. دانستن اینکه انتخاب ترامپ آغاز عصر غافلگیری است یا آغاز دورهای تازه که تنها شروعش توفانی بود، نیازمند گذر زمان است.
یکی از مهمترین دلایل پیروزی ترامپ کسب آرای خاکستری بود. در واقع هیلاری کلینتون بیشتر ایالتهای مرددی را که باراک اوباما در سال ۲۰۱۲ در آن پیروز شده بود، به حریف جمهوریخواه خود واگذار کرد. ایالت «نیوهمپشایر» که در سال ۲۰۱۲، باراک اوباما را بهعنوان نامزد مورد علاقه خود برگزیده بود، در سال ۲۰۱۶ تعداد ۴ رای الکترال خود را به دونالد ترامپ داد. شکست کلینتون در «پنسیلوانیا»- جایی که بهطور سنتی آرای دموکرات دارد- از این هم تلختر بود. علت دیگر پیروزی ترامپ شکلگیری جنبش سفیدها در جریان رقابتهای انتخاباتی بود؛ سفیدپوستهایی که طرفدار طرحهای ایزوله سازی آمریکا از سوی ترامپ هستند. به گفته کارشناسان، یقه آبیها، به این دلیل از ترامپ حمایت کردند که وی بارها در سخنرانیهای خود گفت حضور مهاجران و پناهجویان موقعیت شغلی آمریکاییها را به خطر میاندازد. بر اساس نظرسنجیهای انجام شده سفیدپوستهایی که از تحصیلات پایینتری برخوردارند، عمدتا طرفدار ترامپ بودند.