اروپا و بسترهای پسابرجامی برای درانداختن طرحی نو در روابط با ایران

پارلمان اروپا دیروز (چهارم آبان) قطعنامه ای را برای عادی‌سازی و گسترش روابط با جمهوری اسلامی ایران با ۴۵۶ رای موافق در برابر ۱۷۴ رای منفی تصویب کرد. این قطعنامه که در ۲۵ صفحه تنظیم شده است، سرفصل های کلی گسترش روابط راهبردی میان اتحادیه اروپا و ایران را در دوره پسابرجام مشخص می‌کند.
در این قطعنامه تاکید شده است که اتحادیه اروپا باید روابط خود با ایران را از طریق گفت ‌وگوهای جامع، انتقادی، سازنده و مشارکتی بازسازی کند. در بخش دیگری از این قطعنامه به صراحت آمده است که روابط تجاری و اقتصادی با ایران باید توسعه پیدا کند. به این ترتیب، اتحادیه اروپا که سال ها مهمترین شریک تجاری جمهوری اسلامی ایران بوده، تمایل خود برای گشودن فصلی نو در مناسبات با کشورمان را آشکار ساخته است.
بررسی پیشینه روابط جمهوری اسلامی ایران و اتحادیه اروپا روند پرفراز و نشیب های آن را نمودار می سازد. در سال های نخست پیروزی انقلاب اسلامی و همزمان با غلبه گفتمان آرمان گرایی انقلابی بر سیاست خارجی ایران، مناسبات دولت های مطرح اروپایی با جمهوری اسلامی ایران با بی اعتمادی متقابل و چالش های جدی همراه بود. تسخیر سفارت آمریکا در تهران نیز بر بلندای دیوار بی اعتمادی بین ایران و اروپا افزود و سبب شد شمار زیادی از دولت های اروپای غربی در جبهه ضدایرانی به سردمداری آمریکایی ها جای گیرند، تا جایی که این دولت ها در جریان جنگ تحمیلی علیه کشورمان در تجهیز ارتش عراق با آمریکا همراهی کردند.
با پایان جنگ تحمیلی و آغاز دوره سازندگی در کشورمان که تنش زدایی در روابط خارجی در دستور کار دولت قرار گرفت، نگاه بدبینانه اروپایی ها به کشورمان تعدیل شد و «گفت و گوهای انتقادی»، جای بی اعتمادی را گرفت و روابط ایران و اروپا به ویژه در حوزه اقتصادی رونق گرفت. روی کار آمدن دولت اصلاحات در میانه های دهه ۷۰ خورشیدی و غلبه گفتمان تعاملی، «گفت و گوهای سازنده و فراگیر» را به اسم رمز روابط ایران و اروپا بدل کرد. با شروع گفت و گوهای سازنده و افزایش سطح درک ۲ طرف از ماهیت و خواست یکدیگر، روابط جمهوری اسلامی ایران و اروپا در سطوح مختلف از فرهنگی تا اقتصادی افزایش یافت.