منظور از بهینهسازی مصرف انرژی، انتخاب الگوها و اتخاذ و بکارگیری روشها و سیاستهایی در مصرف درست انرژی است. اهمیت این موضوع تا جایی است که میتواند استمرار وجود انرژی و ادامه حیات و حرکت را تضمین کند.
از منظر کارشناسی، چارچوب سهم صورتهای مختلف انرژی در سبد انرژی هر جامعه با توجه به امکانات موجود تعیین میشود. این موضوع از میزان تخریب منابع و نیز تاثیرات سوء ناشی از اسـتفاده نابجای انرژی کاسته و موجب حیات و توسعه پایدار جامعه میشود. احداث تاسیسات تولید انرژی الکتریکی و شبکههای برقرسانی هزینههای زیادی نیاز دارد. به گزارش سازمان مدیریت و بهینهسازی مصرف انرژی هزینه احداث تاسیسات تولید و انتقال و توزیع برق برای هر کیلووات ساعت معادل ۸۰۰ دلار است که علاوه بر خسارت مالی زمانبر است و این برآورد هزینه با درنظر گرفتن هزینههای جاری و ثابت سالانه نیروگاهها گاهی افزونبر ۲۰ درصد سرمایهگذاری اولیه میشود از اینرو کاهش مصرف انرژی الکتریکی به میزان قابل ملاحظهای در حفظ و بقای سرمایههای ملی موثر است. شاخص بهرهوری از تقسیم ارزش تولیدات به مقدار انرژی مصرفی بهدست میآید اما صرفهجویی زمانی معنی پیدا میکند که نخست فکری در زمینه عملکردهای جزیرهای در بخش انرژی شده و مدیریت یکپارچهای در بخش نفت و نیرو ایجاد شود، دوم صنعت برق و نفت قدیمی که بهشدت نیازمند نوسازی و طراحی مجدد هستند بازسازی شده و با استفاده از فناوری نوین از اتلاف انرژی چه در شبکه توزیع، چه انتقال و چه نیروگاهی جلوگیری شود. زمانی که سخن از بهینهسازی انرژی است بهترین راهکاری که به ذهن متبادر میشود کاهش شدت مصرف است اما آنچه مانع از بهینهسازی و کاهش شدت مصرف میشود غیرواقعی بودن قیمت حاملهای انرژی است. موضوع بهینهسازی انرژی زمانی جدیتر شد که ایران جایگاه ۷ انتشار گازهای گلخانهای در سطح جهان و آلایندگی شدید کلانشهری را به خود اختصاص داد. بررسیها نشان داد که بعد از حملونقل، بخش نیروگاهی بزرگترین آلاینده هوا بوده و بخش ساختمانی نیز بزرگترین مصرفکننده سوخت و انرژی به شمار میرود.
ساختمان، بزرگترین مصرفکننده
بخش ساختمان و مسکن با سهم ۳۵ درصدی از کل مصرف نهایی انرژی در کشور، بزرگترین بخش مصرفکننده انرژی است که هیچ سهمی در تولید و ایجاد زنجیره ارزش ندارد. آمار نشان میدهد که شاخص مصرف در ایران با معیارها و استانداردهای جهانی فاصله زیادی دارد. از دید کارشناسان این مسئله مربوط به ناکارآمدی قوانین و مقررات مرتبط با مصرف انرژی در هنگام ساخت، استفاده از سامانههای تاسیساتی و روشنایی نامناسب، بکارگیری تجهیزات خانگی یا لوازم اداری با بازدهی کم و همچنین فرهنگ و الگوهای مصرف نامناسب است که از جمله مهمترین عوامل بالا بودن مصرف انرژی در این بخش به شمار میروند. به نظر میرسد رعایت الزامهای مبحث ۱۹ مقررات ملی ساختمان بین ۳۰ تا ۵۰ درصد میزان مصرف انرژی را کاهش میدهد که تنها ۳ تا ۵ درصد بر هزینههای احداث ساختمان اضافه میشود که از محل صرفهجویی قابل جبران است. با این اوصاف، تولید ناخالص داخلی ما تنها ۷ درصد از تولید ناخالص جهان است این در حالی است که حدود ۱/۹ درصد انرژی تولیدی در دنیا را مصرف میکنیم که نگرانکننده است.
بهینهسازی و رشد اقتصادی
علی وکیلی، مدیرعامل شرکت بهینهسازی انرژی درباره روند افزایشی شاخص شدت انرژی کشور در سالهای اخیر گفت: در اجرای بند ۷ سیاستهای ابلاغی رهبر معظم انقلاب، شاخص شدت انرژی باید کاهش مییافت، سال ۱۳۸۹ این شاخص ۰/۰۲ درصد بود و قرار شد سال گذشته به ۰/۷۲درصد و در سال ۱۴۰۰ به ۰/۵۱۲درصد کاهش یابد؛ اما این عدد در سال گذشته ۱/۰۵درصد و همچنان شاخص نسبت به سال ۱۳۸۹ افزایش داشته است. وی با اشاره به وجود ۳ سناریو در چشمانداز انرژی کشور افزود: یک سناریو با رشد اقتصادی بالای ۵ درصد و سناریوی دیگر رشد اقتصادی ۸/۵ درصد است که اگر وضع سرمایهگذاری به شکل موجود باشد، بیشتر نخواهد شد. گرچه از دیدگاه این مقام مسئول توسعه حمایتی شرکتهای خدمات انرژی، سیاستهای تشویقی و تنبیهی برای کاربران، توسعه سیستم مدیریت انرژی، تنظیم و اجرای معیارهای استاندارد مصرف انرژی، آموزش و افزایش آگاهی در روشهای صرفهجویی انرژی، بالا بردن کارآیی انرژی در حملونقل مواد و… از مهمترین اولویتهای شرکت بهینهسازی مصرف سوخت است اما تا زمانیکه مشکل سوءمدیریتی در اقتصاد انرژی این کشور حل نشود هیچیک از این راهکارها راه به جایی نخواهد برد.