بیمه هواپیما ضرورتی غیر قابل اجتناب است

هنگامی که صحبت از ایمنی می‌شود با دو مقوله ایمنی سخت افزاری و ایمنی    نرم افزاری مواجه می‌شویم. در وهله اول سخت افزار یا پیکر هواپیماست که از اهمیت بسزایی برخوردار است  چرا که رابطه مستقیمی با جان و مال افراد دارد. اما بخش دیگر که از نظر روانی اهمیت بسزایی دارد، ایمنی و امنیت پرواز و ارائه پوشش‌های لازم در قبل و بعد از ایجاد سوانح و مخاطرات هوایی است. در اینجاست که بحث بیمه هواپیما مطرح می‌شود.

بیمه هواپیما شاخه‌ای از بیمه‌های مهندسی است که پوشش‌های مورد نیاز ایرلاین‌ها را در قبال‌ خطرات‌ مربوط به‌ هواپیما مانند مالکیت‌، اداره‌، تعمیرات و نگهداری‌ یا فروش‌ ارائه‌ می‌دهد. به عبارت دیگر در این نوع بیمه‌ها، بدنه هواپیما و مسئولیت‌های عمومی مالکان هواپیما نسبت به اشخاص ثالث، مسافران، بار و محموله‌ها و همچنین مجوز پرواز خلبان و مسئولیت خدمات فرودگاهی تحت پوشش قرار می‌گیرد. این بیمه نامه معمولاً به صورت تمام خطر به همراه سایر پوشش‌های هوایی برای مالکان شرکت‌های هواپیمایی و بهره برداران آنها صادر می‌شود. برخی از مهم‌ترین پوشش‌هایی که تقریباً در اکثر کشورها در گروه بیمه هواپیما قرار می‌گیرند عبارتست از: پوشش تمام خطر بدنه هواپیما، بیمه شکست ماشین‌آلات موتور هواپیما و ورود جسم خارجی به آن، مسئولیت قانونی نسبت به مسافران و اشخاص ثالث غیر از مسافران، بیمه بار مسافران، بیمه از دست دادن گواهینامه پرواز خلبان، بیمه فرانشیز بدنه، بیمه جنگ بدنه، انفجار هواپیما هنگام سوخت‌گیری و…. در صورت‌ بروز حادثه‌ همانند بیمه‌ اتومبیل‌، هم‌ خسارات‌ مالی وارد‌ به‌ وسیله‌ نقلیه‌ و هم‌ خسارات‌ مالی‌ و جانی‌ وارد به‌ افراد ثالث و مسافران‌ تحت پوشش قرار می‌گیرد. حوادث‌ فاجعه‌آمیز هواپیما معمولاً با خسارت‌های هنگفت، جرح‌ و فوت‌ افراد و خسارات‌ مالی‌ وارد به‌ اشخاص‌ ثالث‌ همراه‌ است‌.

مشکلات‌ این‌ نوع‌ بیمه‌ با توجه‌ به‌ پیدایش‌ هواپیماهای نسل‌ جدید همراه با ظرفیت های‌ بیشتر برای‌ حمل‌ مسافر، بار، سوخت‌ و پیچیدگی‌ تکنولوژی‌ ساخت آن‌ همواره رو به‌ افزایش‌ است‌. با این حال وجود آن در تمام کشورها یک ضرورت غیر قابل اجتناب است. واقعیت آن است که بیمه هواپیما از نظر فنی بسیار پیچیده بوده و اختلاف عمده‌ای با سایر رشته‌های بیمه‌ای دارد و مؤسساتی که در این زمینه فعالیت می‌کنند متشکل از چند شرکت داخلی یا بین‌المللی هستند که به صورت مشترک فعالیت کرده یا با همکاری یکدیگر صندوق‌های مشترکی با نام بیمه هواپیما تشکیل می‌دهند و با استخدام پرسنل متخصص اقدام به قبول کار از خطوط هواپیمایی کرده و به نسبت سهم مشارکت‌شان ریسک تقسیم و در سود و زیان سهیم می‌شوند. مانند صندوق بیمه هواپیمای سوئیس که متشکل از چند مؤسسه بیمه‌ای، مالی اعتباری و فنی است. در سایر رشته‌های بیمه‌ای، بیمه‌گر با تعداد زیادی از ریسک‌های یکسان و مشابه سر و کار دارد که می‌تواند احتمال خسارت، روند و تواتر آنها را پیش‌بینی و تا حدود زیادی ریسک‌های مشابه را برآورد نماید و به تنهایی آن رشته را اداره کند.

اما در بیمه هواپیما بیمه‌گر از نظر تعداد موارد بیمه ای بسیار محدود است و احتمال خسارت برای هر هواپیمای بیمه شده تا حدی بالا است که هر مورد خسارت می‌تواند یک فاجعه‌ تلقی شود. از طرف دیگر در یک مقطع بیمه ای (که معمولاً یک سال است) برآورد احتمال تحقق خطر مورد بیمه بسیار دشوار و شاید غیرممکن باشد. لذا بیمه‌گران رشته هواپیما به منظور توزیع عقلایی ریسک باید دو عامل تعداد(پذیرش سهم مناسب و منطقی هواپیما‌های مورد بیمه) و زمان(فعالیت بلند مدت در این رشته به منظور دستیابی به پیش‌بینی‌های واقعی‌تر از ریسک‌های مشابه) را کاملاً مورد توجه قرار دهند. از اصولی که در زمان بیمه کردن بدنه و مسئولیت هواپیما بسیار مورد توجه بیمه گران قرار می گیرد می‌توان به نوع هواپیما، خصوصیات و دانش فنی و ساعت پرواز خلبانان، موقعیت جغرافیایی منطقه پرواز و مورد استفاده یا هدفی که هواپیما به آن منظور استفاده  می شود اشاره کرد.