عدم تناسب نرخ تغییرات ارزشی و وزنی
از سوی دیگر تناسب نرخ تغییرات میتواند حاکی از ثبات نسبی قیمت صادراتی کالاهای صادراتی باشد، در حالی که تفاوت فاحش در تغییرات ارزشی و وزنی برخی اقلام همچون شمش فولاد، ورق فولادی، میله فولادی، کاتد مس، شمش روی، سیمان، کاشی و نیز شیر آلات بهداشتی ساختمانی نشانگر کاهش قیمت صادراتی آنها است. در رابطه با محصولات فلزی نیز کاهش قیمتهای جهانی فلزات طی هفت ماه سال ۹۵ در مقایسه با دوره مشابه سال ۹۴ تا حدودی جوابگوی این امر است، اگر چه نوسانات نزولی قیمتهای جهانی فولاد، مس، آلومینیوم، سرب و روی طی هفت ماه سال جاری نسبت به دوره مشابه سال قبل گزارش شده است لیکن تاثیر منفی آن در صادرات آلومینیوم و برخی محصولات فولادی بیشتر مشهود شده است. در ارتباط با محصولات غیرفلزی مانند سیمان، کاشی و سرامیک و نیز شیرآلات ساختمانی اقدام ناگزیر به کاهش قیمتها از سوی صادرکنندگان به منظور تامین نقدینگی با هدف پوشش هزینههای جاری است. این امر متاسفانه رقابت منفی بین صادرکنندگان را بهدنبال داشته و منافع و مزایای آن تنها عاید خریدار خارجی میشود. البته این نکته را نیز نباید از نظر دور داشت که کاهش صادرات به لحاظ وابستگی شدید به بازارهای بیثبات همچون عراق و افغانستان تفسیر میشود چنانچه تغییر در سیاستهای تجاری کشور عراق در ارتباط با واردات سیمان منجر به کاهش بیسابقه صادرات سیمان شد (۴۸ درصد ارزشی و ۲۷ درصد وزنی) وضعیت صادرات کاشی و سرامیک نیز طی دوره مذکور مشابه سیمان بوده، اگرچه محدودیتی در صادرات به عراق اعمال نشده لیکن به دلیل شرایط نامساعد بازار عراق و کاهش فعالیتهای ساخت و ساز و پروژههای عمرانی در حال حاضر بازار قابل اتکایی برای مصالح ساختمانی بهشمار نمیآید.
بدیهی است، فقدان استراتژی صادرات در بسیاری از صنایع موجب محدود شدن افق دید اقتصادی بنگاههای صادراتی میشود تا جایی که به عواید کوتاه مدت و حضور در بازارهای هدف محدود و همجوار اکتفا کرده و برنامههای بلندمدت را در فعالیتهای تجاری و اقتصادی از نظر دور میدارند. پیامد این رویه رقابت منفی بین صادرکنندگان یک صنعت است که در بلندمدت نتایج منفی جبران ناپذیری را بر کل صنعت بر جای خواهد گذاشت. در مجموع چشمانداز صادرات در بخش معدن و محصولات معدنی، با توجه به آمار منتشر شده مثبت ارزیابی میشود. چرا که تغییر رویکرد صادرکنندگان از وابستگی و تمرکز بر بازارهای بیثبات و رفتارانفعالی در تجارت بینالمللی از یک سو و از سوی دیگر تلاش در زمینه نفوذ به بازارهای جدید بهخصوص محک زدن بازارهای حوزه آفریقا را بهطور جدی دنبال میکنند که این رویه قطعا راهکار اساسی در توسعه صادرات بهشمار میآید.در این میان بالا بردن قدرت رقابت صادرکنندگان نیازمند اجرای سیاستهای تشویقی و حمایتی در زمان و جایگاه مناسب است. آنچه در ارتباط با ارتقای توان رقابتی صادرکنندگان مواد و محصولات معدنی حائز اهمیت است تخصیص فاکتورهای تشویقی از جمله پرداخت جوایز و یارانههای صادراتی (بهویژه یارانه حمل) به محصولات با ارزش افزوده بالا است که فعالیت صادرکنندگان را از صادرات مواد خام معدنی به سوی محصولات میانی و نهایی جابهجا خواهد کرد.
منبع: دنیای اقتصاد