خانه صنعت، معدن و تجارت استان تهران
نوشته های مرتبط
و اما نوروزازدیدگاه اسلام:
دریغا که آیـین و جشن بزرگ نـوروزی آریائیان از گـزند روزگـار در امـان نمانده، در گـذر پر فـراز و نشیب تـاریـخ، چندین بـار مـورد تاراج و هجـوم فرهنگ ستیزان قرار گرفته، حتا تا مرز فراموشی کنار زده شده است. امـا بـه همت نـوروزبـاوران هیـچ‌گـاه بکلی از یاد نرفته و جایگاه بلند خـود را در روان و قلب بـاشنده گان سرزمـین‌هــای حـوزه بزرگ نـوروزی از دست نداده است. کینه توزیهای جدی نسبت بـه نـوروز بـا نخستین حمله عرب‌هـا بـه سرزمین آریایی ها آغاز می‌گردد. عرب‌هـا در پی لشـکرکـشی بـه سرزمـین‌هــای پارسیان (ایران کنونی) ، خراسان و فرارود بـا خـود دین مبین اسلام، فرهنگ و زبـان عربی را آوردند. ایشان در برابر فرهنگ، زبـان و سنن سرزمـین‌هــای تسخیر شده تعصب و ستیز نشان داده، در پی از بین بردن آنهــا و جایگزین ساختن فرهنگ و زبـان عربی برآمدند. در ایـن راستا آیـین نـوروزی بـه عـنوان کـهن‌تــــرین سنت و همگانی‌تـرین جشن در گستره سرزمـین‌هــای آریایی، نیز دگرگون گردید. اعراب سعی کـردنـد تا فرهنگ و فـلسفه شـاد و زنـدگـی‌آفرین نـوروز را کم‌رنگ سازند و بـه آن رنگ فلسفه و فرهنگ عزا داری و نـوحه سرایی بدهند. یعنی هنگامی که مردم خراسان دین مقدس اسلام را پذیرفت، بنا بر تداول تقویم قمری مبداء خود را از هجرت پیامبر اکرم (ص) می گرفت، آغاز سال ماهتابی یا قمری به محرم الحرام برابر می شد و نخستین دهۀ روزهای محرم الحرام ، روزهای سوگ و ماتم بود، لذا عربها میگفتند که مناسبتی با سرور و شادمانی ندارد. ایشان در ابـتدا تـلاش کـردنـد تا نـوروز را در سرزمـین‌هــای اشغـالی از جـملـه در خـراسان زمین بـه بـوته فراموشی بسپارند و از ایـن رو آنــرا حرام پنداشتند و بـرگـزاری جشن نـوروز را منع کـردنـد. این حرکت فرهنگ ستیزانه اعراب در دوران خلفای اموی وضاحت کامل دارد که هیچ منبع تاریخی آنرا انکار نمیکند. امـا بعد ها خلفای عباسی که شدیداً زیر تأثیر خانواده های بافضل خراسانی قرار داشتند، پی بردند که چنین کاری از یکسو بنابر پایه داری نـوروزبـاوران و از سوی دیگر بنابر دلایل اقتصادی ممکن نیست. ایشان بهتر دانستند تا بـرگـزاری مراسم نـوروزی را در ازای مـالیات سنگـین و دریافت هـدیه‌هــا و تحـفه‌هــای بزرگ نـوروزی بـه صورت نـوعی خراج مضاعف به خراسانیان اجـازه دهند. با شروط وضع شده، بـرگـزاری نـوروز سبب می‌شد که امـیران و بزرگـان سرزمـین‌هــای قلـمـرو خلیفـه ها در خـاور از جـملـه خراسان بـه مناسبت بر گزاری جشن های نـوروزی هدیه‌هــای گـران‌بـهــا برای خلیفه ها بفرستند. ملاحظه بفرمائید، در آئین عربهای آن دوران، بـرگـزاری آیـین نـوروزی حرام بود، امـا دریافت رشوه در لباس هدیه‌هــا و تحفه‌هــای نـوروزی حلال.
از جانب دیگر حکمروایان اسلامی وعالمان قشری دینی که تعصب وستیزه جویی با فرهنگ و اخلاق باصطلاح غیر اسلامی، داشتند، چون نتوانستند ریشه های آیین نوروزی را بخشکانند، ناچار به ماندگار بودن آن تن داده، کوشیدند به آن رنگ وبوی اسلامی ببخشند. ایشان روایت ها و داستانهای گونه گونی را به نوروز، نسبت دادند. از آنجمله روز نجات بنی اسراییل و عبور موسی و پیروا نش از رود نیل، روز بعثت پیامبر اسلام (ص) و روز انتخاب علی (ع ) به خلافت را مصادف به نو روز روایت کردند. و نیز براساس روایات اساطیری وتاریخی گفتند که درنوروزکشتی نوح ازطوفان بلاجست وبرکوه جودی نشست، درهمین روزحضرت موسی کلیم الله وحی گرفته است، حضرت عیسی ابن مریم درنوروز به پیامبری مبعوث گردیده ودرهمین روز حضرت سلیمان(ع) انگشتر خودراکه رازحشمت وحکمت اوبود، پس ازچهل روز بازیافت، خلقت عالم درهمین روز پایان یافته است. این روایات و باورها و روایات فراوان دیگر، نوروز را درپیشگاه نسلهای متوالی انسان آریایی وسایر مناطق جهان معززترگردانید وبه بقاء ودوام آن بیشترافزود.
با تأسیس و تشکیل دولتهای مستقل خراسانی، بویژه باروی کار آمدن سلسله‌های سامانی، غزنوی و آل بویه، جشن نوروز با گستردگی بیشتری برگزار شد در دوران سلجوقیان، سلطان جلال‌الدین ملکشاه سلجوقی که خود نیز درنوروز برکرسی پادشاهی تکیه زده بود، گاه شماری مهتابی را که برویت هلال ترتیب گردیده بود، نامکمل یافت. او دانشمندان و ستاره شناسان را مؤظف ساخت تا نا رسایی ها و نواقصی را که در گاه شماری مهتابی در زمینه ماه و سال بوجود آمده بود بررسی نمایند. پس از بررسی دقیق دانشمندان و ستاره شناسان، ملکشاه درسال۴۵۸ هجری به منجمان ذبده زمان خود چون: ابوالمظفر اسفزاری، حکیم عمرخیام نیشاپوری، ابوالحسن لوگری(سکاوندی) و عبدالرحمن خازنی وظیفه سپرد تا برمبنای محاسبات دقیق نجومی، گاه شماری هجری-خورشیدی راترتیب نمایند.
براساس کاروتلاش این فرهیخته گان علم و معرفت، آغاز سال درنقطه اعتدال بهاری باتوازن وبرابری شب و روز تثبیت گردیده، ونوروز بحیث نخستین روز بهار اعلام گردید. درجه فرخنده گی وبخردی این فرزانه گان در حدی بود که مؤفق شدند، مرزهای دقیق تغییریابی ایام را بافرا رسیدن یکی ازباشکوه ترین جشنها وسرافرازترین اعیاد تاریخی سرزمین خراسان توام سازند. ازهمینجاست که گاه شماری هجری خورشیدی را “تقویم جلالی” می خواننده و تا امروز با اندک تغییراتی پا بر جا میباشد.
درارتباط عید نوروزی افغانستان یکی از مسأله های مهم نوروز، برافراشتن جهنده مطهر برفراز آرامگاه حضرت علی بن ابیطالب خلیفه چهارم اسلام درشهرمزار شریف و سایر زیارتگاهها واماکن متبرک اسلامی افغانستان میباشد. هر چند بسیاری ازمؤرخین و دانشمندان در موجودیت مزار حضرت علی (ک) در قریه ده خیران بلخ شک دارند، ولی کتاب “الرحله الهرویه”اثر ابوسعید هروی که در قرن سوم هجری نوشته شده و نسخه اصلی آن درکتابخانه قاهره موجود میباشد، ذکری ازمزارحضرت علی(ع) دربلخ کرده است، که قدیم ترین روایت درین خصوص دانسته میشود. همین روایت را دانشمند دیگرهروی بنام ابوالحسن علی ابوبکرمتوفی۶۱۱ هجری درشهر حلب سوریه، درکتاب “الاشارات الی معرفه الزیارات” طبع دمشق کرده ازموجودیت زیارت حضرت علی درقریه ده خیران بلخ یاد کرده است. شهاب الدین عبدالله احمد الغرناطی اهل اسپانیه درسفر نامه خود بنام “تحفه الالباب ونخبه الاعجاب” نیز این موضوع را نقل نموده وگفته است که “والی ناحیه ولشکریان او و علما به چشم خویش جسد خلیفه راکه متلاشی نشده بود، دیده اند.” این گفته ها درمنابع وکتبی چون “فضایل بلخ” و”طبقات ناصری”ونوروزنامه ابوریحان بیرونی نیز روایت شده اند که دال بر موجودیت آرامگاه حضرت علی (ع) در مزار شریف میباشد.
امیر علیشیر نوایی که درعصر سلطان حسین بایقراء آخرین پادشاه تیموریان هرات می زیست، پس ازخوابی که درخصوص زیارت شاه اولیاء درتپه ده خیران بلخ دیده بود، درراس یک هیأت بلند پایه دولتی به مزارشریف رفت، ویافته های خودرادرقصیده بالابلندی سرود. قصید باین مصراع آغاز میشود:
گوهری غایب شد اندرقعــر دریای نجف
وین زمان ازقبه الاسلام بلخ آمـــد پدید
ثانی خلد برین یعنی مــزارشــــاه دین
در مقام لازم الاکرام بلخ آمــــــد پدید
