یکی از مهمترین اقدامات قابل پیشبینی از سوی ایران در چنین شرایطی بر اساس قانون “الزام دولت به اقدام متقابل و متناسب” است که از سوی مجلس شورای اسلامی در مهرماه سال ۱۳۹۴ تصویب شد.
در این طرح دولت موظف است هر گونه پایبند نبودن طرف مقابل را در زمینه لغو موثر تحریمها یا بازگرداندن تحریمهای لغو شده و یا وضع تحریم، تحت هر عنوان دیگر را به دقت رصد کرده و اقدامات متقابل در جهت احقاق حقوق ملت ایران انجام داده و همکاری داوطلبانه را متوقف کند. توسعه سریع برنامه هستهای صلحآمیز جمهوری اسلامی ایران را سامان دهد به طوری که ظرف مدت دو سال ظرفیت غنیسازی کشور به ۱۹۰ هزار سو افزایش یابد. شورای عالی امنیت ملی مرجع رسیدگی به این موضوع است.
برجام در نوع خود به عنوان یک توافق بینالمللی، یکی از استثناییترین اسنادی است که در تاریخ حقوق و روابط بینالملل در نیم قرن اخیر شاهد آن بودهایم. سندی که هم زمان منافع ملی، منطقهیی و بینالمللی را مدنظر قرار داده و در جهت تامین این منافع طرفها به مذاکره پرداختند و در نهایت همه کشورهای درگیر در این مساله و دارای نفوذ بر کشورهای درگیر از کیک برجام تکهای را برداشتند. بنابراین به همان نسبت که رسیدن به چنین توافقی زمان برد، بدون شک اجرای آن نیز به صبر و تلاش برای به بنبست کشیده نشدن آن نیاز دارد.
برجام این امکان را دارد تا در صورتی که در مسیر اجرا با نقایص و اشکالاتی ذاتی رو به رو شد که از سوی دو طرف مورد توافق بود اصلاح شود اما این مساله نیاز به صبر و حوصله و ممانعت از به نتیجه رسیدن تلاش دلواپسان ایرانی و آمریکایی دارد.
مذاکرات هستهای بیش از ۱۳ سال به طول انجامید تا در نهایت به نتیجه رسید که همان برجام بود. فراهم کردن زمینههای داخلی، سیاسی، حقوقی و اقتصادی در هر یک از کشورهای ایران و ۱+۵ و شرایط بینالمللی برای اجرای این توافق ماهها به طول انجامید و با شروع اجرای برجام مشکلات و ابهامات یکی پس از دیگری خود را باز نشان داد. با این حال با وجود تشکیل چندین نشست کمیسیون مشترک در سطح معاونان و وزیران خارجه و رایزنیهای دوجانبه و چندجانبه اجرای برجام در حدود یک سال مسیر خود را طی کرده است.
طبیعی است توافقی در سطح برجام با توجه به تحولات داخلی و منطقهیی و بینالمللی در هر یک از کشورها دستخوش نوساناتی شود اما مهم است تا این نوسانات به دقت و با صبر پشت سر گذاشته شود. بدون شک روی کار آمدن دولت جدید در آمریکا میتواند بر روند اجرای برجام موثر باشد اما اقدامات فوری و عجولانه یا سکوت محض در برابر آن به یک نسبت اجرای برجام را به خطر میاندازد. بنابراین دولت تدبیر و امید باید فرای جوسازیهای داخلی و بینالمللی مسیر تعادل و صبر و در عین حال تلاش برای برقرار کردن هر چه سریعتر تعامل با تیم سیاست خارجی ترامپ و مشاوران نزدیک وی را در این رابطه دنبال کند.