درس‌های جهانی صندوق‌های ثروت

کورش پرویزیان، رئیس کمیسیون بازار پول و سرمایه اتاق بازرگانی ایران در این نشست گفت: دارایی‌ها و سرمایه‌های صندوق توسعه ملی جزء دارایی‌ها و سرمایه‌های بین نسلی بوده و به همان میزان که مسوولان صندوق نسبت به حفظ و ارزش‌افزایی منابع صندوق موظف هستند، بخش خصوصی نیز به‌عنوان اصلی‌ترین صاحب این منابع چنین مسوولیتی دارد. مشارکت در مدیریت این منابع و ریسک‌های مترتب بر مصرف این منابع موضوع مهمی است که باید مورد توجه قرار بگیرد.

وی افزود: اهتمام در به‌کارگیری بلندمدت این منابع به‌صورت کارآمد و موثر از اصلی‌ترین دغدغه‌ها است. حال این سوال مطرح می‌شود که آیا این منابع به بهترین وجه ممکن در دسترس بخش خصوصی و صاحبان اصلی آن قرار می‌گیرد؟ آیا روش‌هایی که تا به حال صندوق توسعه ملی به کار گرفته است برای رفع نیازهای بخش خصوصی کافی است یا خیر.

پرویزیان دو روش را برای تخصیص منابع برشمرد و گفت: روش‌هایی که صندوق توسعه ملی از زمان تاسیس تا کنون استفاده کرده، دو روش کلی است؛ اولین روش، روش عاملیت بوده که در آن، پروژه‌هایی که توسط بخش خصوصی یا حسب نظام‌نامه صندوق ارائه می‌شوند، به بانک عامل داده شده و بانک عامل بررسی‌های لازم درخصوص توجیه‌پذیر بودن آنها را انجام داده و نتایج ارزیابی‌های خود را به صندوق ارائه می‌دهد. روش دوم، سپرده‌گذاری ارزی و ریالی صندوق در بانک‌های کشور است که در واقع با سپرده‌گذاری‌های رایج در بانک‌ها و نهادهای مالی متفاوت است. در این حالت نیز همان رویه عاملیت تکرار می‌شود با این تفاوت که دیگر نیازی نیست از شناسنامه پروژه‌ها به آن ترتیباتی که قبلا انجام شده در صندوق توسعه ملی دفاع شود. وی گفت: در حال حاضر سپرده‌ای برای بخش صادرات در بانک‌های کشور سپرده‌گذاری شده و بانک‌ها بر اساس تشخیص خود این سپرده را به‌صورت اعتبار خریدار یا به شکل‌های دیگر که اعتبار صادراتی است از یک بانک خارجی گرفته و به اعطای تسهیلات اقدام می‌کنند.

وی ادامه داد: در قراردادهای عاملیت امکان مسدودی وجود دارد در حالی که در روش سپرده‌گذاری این امکان وجود ندارد و پروژه‌ها توسط خود بانک‌های سپرده‌پذیر تعیین می‌شوند. همچنین در روش سپرده‌گذاری محاسبه سود از روز اول صورت می‌گیرد و باید به صندوق پرداخت شود در صورتی که در قراردادهای عاملیت این امکان وجود داشت که به‌صورت مرحله‌ای و تدریجی متناسب با نیاز مشتری این تخصیص صورت گیرد.

احمد دوست‌حسینی، رئیس هیات عامل صندوق توسعه ملی در این نشست گفت: با توجه به قدمت کم صندوق توسعه ملی ایران در مقابل بسیاری از صندوق‌های ثروت ملل، لازم است از تجربیات آنها استفاده کنیم. برای مثال بسیاری از کشورها از جمله چین و نروژ، اقتصاد خود را از آفت وارد شدن پول منابع طبیعی و منابع غیر تجدیدپذیر صیانت می‌کنند. از نظر وی اقتصادی موفق است که بتواند مازادی را که تولید می‌کند مجددا به چرخه‌های اقتصادی کشور بازگرداند.

دوست‌حسینی به تجربه نروژ در این باره اشاره کرد و گفت: صندوق نروژ تقریبا کل منابعش را در خارج از کشور و در بازارهای پولی و مالی خارجی سرمایه‌گذاری کرده و بسته به دوران مختلف با بازگرداندن سود ۳ یا ۴ درصدی به بودجه دولت و اقتصاد ملی‌اش کمک کرده است. وی ادامه داد: گروهی از کشورها هم بخشی از منابع را برای ایجاد ثبات‌ در اقتصاد خود صرف و بخش دیگر را برای نسل‌های آینده حفظ می‌کنند. یک گروه محدود نیز مثل ایران، بیشتر در داخل سرمایه‌گذاری انجام می‌دهند تا در خارج از کشور؛ این گروه از گروه‌های نادر هستند.

دوست‌حسینی گفت: کشور ما تا کنون در بازارهای مالی خارجی سرمایه‌گذاری نکرده است به این دلیل که این امر مستلزم روابط پایدار و غیرمخاطره‌آمیز با دنیای خارج است. بنابراین ترکیب پرتفوی صندوق از نظر سرمایه‌گذاری در بازارهای پولی و مالی و حتی بازار سهام خارجی نیازمند روابط پایدار اقتصادی کشور با کشورهای دیگر است. وی عنوان کرد: تاکنون اقتصاد ما «بانک پایه» بوده و افراد برای سرمایه‌گذاری به بانک‌ها مراجعه می‌کردند. این فرآیند به تدریج به سمت صندوق در حرکت است و اگر خوب مدیریت نکنیم، منابع صندوق در ریسک بالا قرار خواهد گرفت.