دولتهای آمارساز
گرچه آرژانتین از دیرباز به دلیل اعلام نرخ تورم پایینتر از واقعیت مورد اتهام بوده است اما، داستان آمارسازیهای اقتصادی به این کشور ختم نمیشود. آرژانتین، تورم را کم اعلام میکند تا از افزایش نرخ سود جلوگیری کند. فهرست آمارسازان دنیا کمی طولانیتر است. در میان کشورهایی که عامدانه دادههای اقتصادی را دستکاری میکنند تا بتوانند به جذب سرمایه ادامه بدهند یا هزینههای استقراض را پایین نگه دارند، چین و یونان سرآمد هستند. یونان همچنین متهم است که پیش از پیوستن به یورو، کسری بودجه خود را کم اعلام کرده است. کارشناسان میگویند این آمارسازی سبب شده است دولت یونان بتواند از نرخ استقراض کمتری بهره ببرد که در غیر این صورت امکانپذیر نبود. ایتالیا هم از چنین اتهامی بینصیب نمانده است. چین هم از جمله کشورهایی است که در نرخ رشد خود تقلب میکنند. دولت روآندا متهم است که آخرین آمارهای رسمی فقر را در این کشور دستکاری کرده تا وانمود کند نرخ فقر رو به کاهش است. و این فهرست با اسامی دیگری ادامه مییابد؛ کشورهایی که بنا به دلایل استراتژیک مانند جذب سرمایه یا دریافت تسهیلات مالی ارزانتر برای بازپرداخت بدهیها، در مورد اقتصادشان به دروغ متوسل میشوند.
با وجود این، هنوز هم دشوار است که تشخیص دهیم آیا این کشورها عامدانه سرمایهگذاران را گمراه میکنند یا بهسادگی و به دلیل خطا در سنجشها یا ضعف در گردآوری دادهها آمارهای غلط ارائه میدهند. ادبیاتی که در این حوزه وجود دارد نیز دچار همین دوگانگی است. تحلیلگران میگویند تاکنون، این نحوه «حسابرسی مندرآوردی» دولتها بهسختی قابل اثبات بوده است اما مطالعات متعددی انجام شده تا مشخص شود کدام کشورها برای آمارسازی انگیزه بیشتری دارند. آنها دو گروه از کشورها را مستعد آمارسازی و دستکاری دادهها میدانند. از این منظر، کشورهایی که بیش از سایرین مقروض هستند در زمره حسابسازان بزرگ قرار میگیرند چراکه وقتی شما به تمام دنیا مقروض هستید نمیخواهید نشان دهید که از نظر اقتصادی آسیبپذیرید یا در شرایط نابسامانی به سر میبرید.
اقتصاددانان معتقدند تمایل به آمارسازی در شرایط دشوار اقتصادی بیشتر میشود. بنابراین گروه دوم دروغگوهای آماری، کشورهایی هستند که در ریاضت اقتصادی به سر میبرند، به همین دلیل انگیزه بیشتری دارند تا آمارهای ضعیف خود را پنهان کنند چرا که اگر ارزش پول آنها کاهش یابد بحران اقتصادی شدت خواهد گرفت. بهعنوان مثال در سهماهه پایانی سال ۲۰۰۸ کشورهایی نظیر اوکراین یا اسلواکی به منظور ممانعت از بروز بحران کاهش ارزش پول یا تشدید بحران، انتشار آمارهای اقتصادی خود را متوقف کردند. برای این دسته از کشورها، تراز پرداختها (Balance of Payments) اهمیت بسیار زیادی دارد. سرمایهگذاران دیر یا زود به عدم موازنه خارجی چنین کشوری پی میبرند؛ حال از نیاز به وام، ترکیب سرمایهگذاری در سطح ملی یا وجود پول داغ (Hot Money). و همه این موارد دست به دست هم میدهد و بر توانایی بانک مرکزی یک کشور برای حفظ ارزش پول تاثیر منفی میگذارد.