سن و سال ساخت پالایشگاه در ایران از مرز ۱۰۰سال گذشت؛ این در حالی است که تنها ۲۵سال از عمر شرکت ملی پالایش و پخش میگذرد.
به نقل از صمت: گرچه تشکل اخیر برای ساماندهی عملیات انتقال نفت به پالایشگاهها، پالایش، توزیع فرآوردههای نفتی در سراسر کشور، ساخت پالایشگاهها، خطوط لوله و شبکههای مخابراتی در سال ۱۳۷۰ تاسیس شده است اما پیش از وجود چنین سازمانی نیز روند ساخت پالایشگاهها با دسترسی به منابع مالی خارجی و مدیریت آنها بهویژه پیش از انقلاب از رونق چشمگیری برخوردار بوده است.
پس از پیدایش نفت خام در سال ۱۲۸۷ شمسی(۱۹۰۹ میلادی) در نواحی مسجد سلیمان، شرکت نفتانگلیس و ایران در ۱۹۰۹/۱۲۸۸ قراردادی با شیخ خزعل منعقد کرد و یک مایل مربع (۲/۵۸ کیلومترمربع) از اراضی آبادان را برای احداث پالایشگاه از او خرید. نزدیکی این شهر به مناطق نفتخیز، قرار گرفتن در میان رودخانههای اروند و بهمنشیر، در فاصله ۷۱ کیلومتری خلیجفارس و دسترسی داشتن به آبهای آزاد دنیا موجب شد به عنوان بهترین محل احداث این پالایشگاه انتخاب شود.
پالایشگاه تهران
در سال ۱۳۴۴ ساخت پالایشگاه نفت تهران به ظرفیت روزانه ۸۵هزار بشکه آغاز شد که بعد از دومین خط لوله نفت اهواز – تهران بهرهبرداری و تلمبهخانه ناهید در نزدیکی اهواز افتتاح شد. در سال ۱۳۵۰ ساخت پالایشگاه شماره ۲ تهران و شروع طراحی اولیه پالایشگاه اصفهان به ظرفیت روزانه ۲۰۰هزار بشکه بهدست مهندسان و کارشناسان شرکت ملی نفت ایران آغاز شد. در سال ۱۳۴۲ شبکه شش کانالی تهران–سمنان برای کنترل از راه دور تلمبه خانه سمنان راهاندازی شد.
به گزارش نفت نیوز ۱۳۴۳مصادف بود با سازماندهی پخش و خطوط لوله در مدیریت اکتشاف، تولید و پخش که تمدید قرارداد فروش مواد نفتی به افغانستان را در پی داشت. با بهرهبرداری از خط لوله تهران – قزوین – رشت، قرارداد تامین و عرضه انواع سوخت هوایی در فرودگاه کابل و قندهار بهوسیله شرکت ملی نفت ایران منعقد شد. سال ۱۳۴۷ قرارداد فروش ۲۵هزار تن فرآوردههای نفتی به افغانستان منعقد شد و پالایشگاه تهران با ظرفیت روزانه ۸۵ هزار بشکه آغاز به کار کرد. همچنین دستگاه عظیم کت کراکر در پالایشگاه آبادان بهرهبرداری و عرضه بنزین سوپر پالایشگاه تهران در ۴۵ جایگاه فروش در تهران و شهرستانها آغاز شد. درسال ۱۳۵۲ افزایش ظرفیت پالایشگاه تهران۱ به ۱۲۵هزار بشکه در روز و بهرهبرداری از پالایشگاه شماره ۲ تهران به ظرفیت روزانه ۱۰۰هزار بشکه و کار طراحی و احداث شبکه سوئیچ نفت آغاز شد. در سال ۱۳۵۳ پالایشگاه دو تهران و کارخانه روغنسازی راهاندازی شد و استقلال سازمانی واحد پخش و خطوط لوله محقق شد. بعد از پیروزی انقلاب ساخت واحدهای جدید و تغییرات درون پالایشگاهی در پالایشگاه تهران در سال ۱۳۸۳و عملیات اجرایی طرح توسعه و بهینهسازی در سال ۱۳۸۶ در پالایشگاه تهران آغاز شد. در حال حاضر این پالایشگاه با ظرفیت تولید ۲۵۰، ۰۰۰ بشکه در روز خوراک خود را از نفت خام سبک اهواز- آسماری و نفت خام مارون- شادگان تامین میکند. فراوردههای این پالایشگاه عبارتند از: گاز مایع، بنزین پایه، نفت سفید، نفت گاز، نفت کوره است.