تابستان فصل گرماست و همه از این فصل انتظاری جز این ندارند، اما قدیمیترها یادشان هست که روزهای تابستانی هرچقدر هم گرم و طاقتفرسا بود، شبهای خنک تابستانی هم بخشی از ماجرا بودند، شبهای خوابیدن در پشهبند و روی پشتبام یا توی حیاط. حیاط و پشتبام را که آپارتمانها و برجها سالهاست از همه گرفتهاند، اما هوا هم دیگر آن هوای سابق نیست. این را، هم حسوحال آدمها تأیید میکند، هم درجه دماسنجها، اما چه شد که اینطور شد؟ آیا هوا گرمتر شده است یا پای مشکلی دیگر هم در میان است؟
به نقل از روزنامه شرق: «نظریه آشوب» یا «قانون اثر پروانهای» میگوید: «بالزدن یک پروانه در یک نقطه از دنیا میتواند سبب ایجاد یک گردباد در نقطهای دیگر شود». این پدیده به این اشاره میکند که تغییری کوچک در یک سیستم آشوبناک چون جو سیاره زمین (مثلا بالزدن پروانه) میتواند باعث تغییرات شدید (وقوع توفان در کشوری دیگر) در آینده شود. در این روزهای تابستانی که همه از گرمای شدید هوا مینالند، لازم نیست، جایی دور برویم یا منتظر آینده باشیم؛ شکلی دیگر و ملموستر از همین ماجرا را همینجا در تهران و دیگر کلانشهرهای کشور میتوان بهوضوح دید.
آنگونه که کارشناسان هواشناسی میگویند، برج و آپارتمانهای بلندمرتبه ساختهشده در چهارگوشه تهران و بهویژه در مناطق شمالی و شمالغربی این شهر بهوضوح باعث گرمترشدن هوای شهر شدهاند. این برجها و ساختوسازهای پرشمار که هرروز بر تعدادشان هم افزود میشود، جلو وزش باد خنک تابستانی را گرفتهاند؛ بادی که شبها از سمت ارتفاعات راهی دامنهها میشد و هوا را تلطیف میکرد. پرویز رضازاده، کارشناس سازمان هواشناسی، در همین رابطه در گفتوگویی با «شرق» میگوید: «میانگین هوا در دوره زمانی بلندمدت در شهرهای کشور نشان میدهد بیشینه دما به نسبت خیلی اندکی افزایش پیدا کرده- مثلا در تهران در حد کمتر از پنجدهم درجه – اما تغییرات کمینه دما بسیار محسوستر افزایش پیدا کرده است- در تهران تا دو درجه افزایش را هم نشان میدهد- یکی از دلایل مشخص ماجرا این است که فضاهای شهری خواهناخواه به دلیل مصرف سوختهای فسیلی، تردد و حضور خود انسانها و غذاخوردنشان و از آن مهمتر ساختوسازها و بلندمرتبهسازیها که باعث تولید گرما و جلوگیری از تغییر در چرخش هوا میشود، باعث گرمترشدن هوا شدهاند. در شهر تهران در فصل تابستان بارها دمای ۴۲ درجه ثبت شده است یا در سال ۵۲ خود من خاطرم هست که ۴۳ درجه هم ثبت شد. من در آن دوران کنکوری بودم و آن روز را یادم هست، به همین دلیل است که میگویم بیشینه خیلی تغییر نکرده است اما کمینه تغییر کرده است».