خانه صنعت، معدن و تجارت استان تهران
نوشته های مرتبط
اقتصاد دانش‌بنیان را باید یکی از ارکان توسعه صنایع در کشورها دانست، اما نباید فراموش کرد برای توسعه اقتصاد دانش‌بنیان باید به مواد اولیه در اختیار توجه لازم داشت. خوشبختانه ظرفیت‌های خوب معدنی موجود در کشور می‌تواند در دستیابی به اقتصاد دانش‌بنیان ایفای نقش کند.
مدیر آموزش، پژوهش و فناوری سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران درباره اقتصاد دانش‌بنیان اظهار کرد: براساس تعریف سازمان همکاری اقتصادی و توسعه (OECD) اقتصاد دانش‌بنیان اقتصادی است که براساس تولید و توزیع و کاربرد دانش و اطلاعات، شکل گرفته و سرمایه‌گذاری در دانش و صنایع دانش‌پایه (Knowledge Based) مورد توجه ویژه قرار می‌گیرد. اقتصاد دانش‌بنیان اقتصادی است که در آن میزان بالایی از سرمایه‌گذاری صرف حمایت از خلاقیت و نوآوری می‌شود. در این‌گونه از اقتصاد، منابع انسانی متخصص و فناوری‌های پیشرفته با شدت بالایی به کار گرفته می‌شوند. به گزارش صمت، شمس‌الدین سیاسی‌راد، افزود: سند چشم‌انداز بیست‌ساله، راهبرد اصلی توسعه کشور را «توسعه دانش‌بنیان» قرار داده به‌طوری که با پیگیری این راهبرد اقتصاد ایران باید در سال ۱۴۰۴ به یک اقتصاد دانش‌بنیان تبدیل شود. همچنین پیشتازی اقتصاد دانش‌بنیان یکی از مهم‌ترین محورهایی است که در سیاست‌های اقتصاد مقاومتی به آن توجه شده است. به گفته وی، از ویژگی‌های ذاتی صنایع پیشرفته، سرعت تحولات بسیار بالا در فناوری‌های مورد استفاده، سهم بالای منابع انسانی متخصص در ایجاد ارزش‌افزوده، سهم بالای هزینه تحقیق و توسعه (R&D) نسبت به فروش و توجه ویژه به نوآوری به‌عنوان ابزار اصلی رقابت در این صنایع نسبت به سایر صنایع است. سیاسی‌راد در ادامه بیان کرد: آمارهای موجود نشان می‌دهد که در سال‌های اخیر، تولید محصولات و خدمات دانش‌بنیان در کشورهای قدرتمند اقتصادی به سرعت در حال افزایش بوده و صادرات محصولات با فناوری بالا در کشورهای موصوف به شدت افزایش پیدا کرده است. سهم ایران اما از صادرات خدمات و کالاهای با فناوری بالا نسبت به کشورهای پیشرو در این زمینه بسیار پایین‌تر است. بانک جهانی درگزارش سال ۲۰۱۲ میلادی خود در شاخصی با عنوان اقتصاد دانش‌بنیان (KEI) حدود ۱۴۶ کشور را مورد ارزیابی قرار داده که در این فهرست ایران در رتبه پایین ۹۴ است. با این‌حال به‌دلیل وجود مزیت‌های سرزمینی و منابع انسانی مستعد کشور، امکان خلق مزیت‌های رقابتی بر پایه خلاقیت، ابتکار و نوآوری فراهم است. مدیر آموزش، پژوهش و فناوری سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران، افزود: در گزارش «بررسی کاربردهای عناصر و مواد معدنی در فناوری‌های نوظهور» سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی به سیر تحولات تاریخی جوامع بشری بر پایه استفاده از منابع طبیعی و معدنی اشاره شده است. بر این اساس بشر در راستای تکامل فکری، اجتماعی، فرهنگی و ظهور توانایی‌ها و خلاقیت‌های خود از طریق توسعه دستاوردهای فناورانه، همواره بر منابع زیرزمینی، اعم از انرژی و معدنی تکیه کرده است. سیاسی‌راد گفت: گسترش استفاده از منابع زیرزمینی و طبیعی ناشی از توسعه فناوری‌های بشری علاوه بر به‌خطر انداختن رویکرد توسعه پایدار، بر اساس منطق عمومی عرضه و تقاضا، جایگاه اقتصادی و حساسیت عناصر و مواد خام را نیز تغییر داد. این تغییرات به‌تناسب کارکردها و ظرفیت‌های عناصر و موادخام و همچنین فراوانی و سهولت دسترسی ناشی از حاکمیت منطقه‌ای، فناوری‌های استخراج و استحصال و امکان جایگزینی در طول زمان، شدت و ضعف متفاوتی داشته‌اند. وی ادامه داد: از میان بیش از ۳۱ عنصر طبیعی جدول تناوبی که بیشتر آن را فلزات یا شبه‌فلزات تشکیل می‌دهند، تنها نیمی از آنها به‌طور عمده و در مقادیر بالا مصرف می‌شوند. مواد خام مصرفی در جهان به طور عمده شامل سوخت‌های فسیلی و مواد غیرفلزی شامل مصالح ساختمانی، خاک، نمک و فسفات هستند. بسیاری از عناصر فلزی یا شبه‌فلزی جدول تناوبی نیز به شکل ترکیبات غیرفلزی مورد استفاده هستند. سیاسی‌راد افزود: نمک، پتاس، آهک یا حتی کوارتز که همگی ترکیبات عناصر فلزی جدول مندلیف هستند، از این نوع مواد خام هستند. از میان عناصر فلزی می‌توان نمونه‌هایی را نیز برشمرد که در مقادیر قابل‌توجهی و تا بیش از یک میلیون تن در سال مصرف می‌شوند. در این میان با فاصله زیادی از دیگر فلزات، آهن بیشترین مصرف را داراست. پس از آهن، آلومینیوم، مس، منگنز، روی، کروم، سرب و در دهه‌های اخیر تیتانیوم و نیکل بیشترین مصرف را به‌خود اختصاص داده‌اند. به گفته وی، با توسعه فناوری‌های استخراج و استحصال و گسترش دانش بشری درباره ویژگی‌ها و قابلیت‌های مواد نوظهور، فناوری‌ها و طراحی‌های محصولات به سوی استفاده و جایگزینی مواد رایج با مواد جدید سوق داده می‌شود. این موضوع بنیان‌های ظهور و توسعه فناوری‌های پیشرفته (Hi- Tech) را تشکیل می‌دهد. سیاسی‌راد در ادامه با اشاره به موقعیت موجود در کشور، اظهار کرد: ایران با توجه به گستره سرزمینی، موقعیت زمین اقتصادی وتنوع مواد معدنی، منابع انسانی توسعه‌یافته و زیرساخت‌های مجهز پژوهشی خود از شرایط مناسبی برای ورود و سرمایه‌گذاری موثر در زنجیره ارزش فلزات استراتژیک و حیاتی برخوردار است. وی ادامه داد: بخش معدن و صنایع معدنی کشور می‌تواند ضمن ایفای نقشی راهبردی در بازار مواد و محصولات معدنی کمیاب، گران و حساس موردنیاز در توسعه صنایع پیشرفته در جهان، با ورود به زنجیره تامین مواد و محصولات یادشده، فرآیندگذار صنعتی کشور به حیطه «صنایع پیشرفته دانش‌بنیان» را تسریع و تسهیل کند. مدیر آموزش، پژوهش و فناوری سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران، همچنین بیان کرد: این رویکرد منجر به شکل‌گیری درگاه جدیدی برای عبور ایران از جایگاه عرضه‌کننده منابع معدنی خام یا با فرآوری‌های اولیه به تولیدکننده مواد پیشرفته، فلزات آلیاژی و سوپرآلیاژها برای شکل‌دهی به زنجیره تامین صنایع پیشرفته خواهد شد. توسعه صنایع پیشرفته مانند صنایع هوافضا، انرژی‌های تجدیدپذیر، مهندسی پزشکی، اپتیک و فوتونیک در ایران بدون تامین پایدار مواد پیشرفته معدنی و غیرمعدنی اعم از فلزی و غیرفلزی، کامپوزیتی، سرامیکی و پلیمری امکان‌پذیر نیست. وی ادامه داد: بر اساس چارچوب پیشنهادی مجمع جهانی اقتصاد، شاخص رقابت‌پذیری دارای ۳ پیشران اصلی شامل اقتصاد مبتنی بر عوامل تولید، اقتصاد مبتنی بر کارآیی و اقتصاد مبتنی بر نوآوری است. اقتصاد ایران از مرحله اتکا به عوامل تولید به مرحله اقتصاد مبتنی بر کارآیی‌گذار کرده ولی تا رسیدن به اقتصاد مبتنی بر نوآوری و دانش پایگی مسیر طولانی در پیش دارد. به گفته سیاسی‌راد، تسریع در این‌گذار علاوه بر بهبود فضای کسب‌وکار، نیازمند سرمایه‌گذاری کافی در توسعه منابع انسانی، دیپلماسی فعال علمی و اقتصادی و گسترش تعاملات علمی، آموزشی و فناورانه با مراکز جهانی توسعه فناوری است. وی در پایان تصریح کرد: همچنین یکپارچه‌سازی ماموریت دو سازمان توسعه‌ای در بخش صنعت و معدن کشور یعنی ایدرو و ایمیدرو در شکل‌دهی زنجیره تامین پایدار مواد و محصولات پیشرفته معدنی با استفاده از مزیت‌های معدنی و توسعه زنجیره ارزش صنایع پیشرفته در کشور در پیوند با امکانات و فرصت‌های تجاری و فناورانه منطقه‌ای و بین‌المللی از دیگر پیش‌نیازهای توسعه صنایع پیشرفته و کمک به‌گذار از اقتصاد متکی به درآمدهای نفتی به اقتصاد دانش‌بنیان است.
منبع: گسترش صمت
