6 تجربه از تجمیع بنگاه‌ها

ادغام بنگاه‌های کوچک از شیوه‌های رایج در دنیا محسوب می‌شود که اجرایی کردن آن توسعه این بنگاه‌ها را به همراه دارد. صرفه‌جویی و کاهش هزینه‌ها به‌ویژه هزینه‌های مبادلاتی، ارتقای کارآیی و هم‌افزایی میان شرکت‌ها از دیگر مزایای اجرای این طرح محسوب می‌شود. با توجه به اینکه اجرای این طرح می‌تواند افزایش راندمان بنگاه‌های تولیدی را به همراه داشته باشد اجرای آن در کشور ما که با تعدد بنگاه‌های کوچک و خرد مواجه است ضروری به نظر می‌رسد. در همین راستا موسسه مطالعات و پژوهش‌های بازرگانی، گزارشی از تجربه کشورهای موفق در ادغام بنگاه‌های صنعتی منتشر کرده است. تجربه‌های متعدد بین‌المللی حاکی از وجود سیاست‌های مشخصی در ترغیب ادغام بنگاه‌ها و شکل‌گیری بنگاه‌های بزرگ مقیاس به‌خصوص در مقاطعی از توسعه به‌منظور ارتقای توان رقابت بین‌المللی آنهاست که گویای تقدم سیاست صنعتی بر سیاست رقابتی است.

در این گزارش برای تقویت طرح ادغام بنگاه‌ها پیشنهاد شده لایحه تجارت که دربردارنده رویه‌های شکلی ادغام است هرچه سریع‌تر قانونی شود و اصلاحاتی در قانون سیاست‌های کلی اصل ۴۴ که ناظر بر حقوق رقابت است با هدف تامین انعطاف‌های لازم انجام شود. همچنین نظام صدور مجوز تاسیس فعالیت‌های صنعتی نیز نیازمند در نظر گرفتن ملاحظات مربوط به ظرفیت‌های تولید موجود و شرایط رقابت است. این در حالی است که باید درخصوص عدم بازدارندگی نظام مالیاتی نسبت به ادغام هم اطمینان حاصل شود.

مطالعه موردی دو صنعت فولاد و داروسازی در کشور نیز حاکی از آن است که صرف‌نظر از چند بنگاه بزرگ دولتی فولاد که از حداقل ظرفیت تولید برخوردارند، وضعیت سایر بنگاه‌ها به‌دلیل تعدد و تکثر واحدهای کوچک در هردو صنعت بسیار اندک است. از سوی دیگر در صنعت فولاد با حجم عظیمی از صدور مجوز‌های تاسیس، بدون درنظر گرفتن ظرفیت تولید و آمایش سرزمینی مواجه هستیم که در مراحل اولیه فعالیت و در اولویت نخست برای ادغام قرار دارند. در صنعت داروسازی نیز وجود چند هلدینگ بزرگ دولتی، فرصتی برای ادغام واحدها یا خطوط با تولیدات مشابه در هر هلدینگ برای دستیابی به صرفه‌های مقیاسی فراهم آورده است که در اولویت برای ادغام هستند. تلاش‌های پیشین در این خصوص به جهت مشکلات حقوقی، مدیریتی، منابع انسانی، فرهنگی و تعارضات منافع سهامداران تاکنون ناکام مانده است.