خانه صنعت، معدن و تجارت استان تهران
نوشته های مرتبط
فیروزه کانی زیبایی است که رنگ آن طیفی از آبی روشن تا سبز را شامل می‌شود و هیدرات فسفات، مس و آلومینیوم را دربردارد. درجات مرغوب آن نادر و ارزشمند است و هزاران سال به‌عنوان یک سنگ تزئینی به‌دلیل رنگ منحصربه‌فرد آن ستوده شده، هر چند در دوران معاصر مانند سایر کانی‌های غیرشفاف دیگر رونق گذشته را ندارد.
به نقل از صمت به نقل از ویکی‌پدیای انگلیسی این سنگ قیمتی تاکنون نام‌های گوناگونی به خود گرفته، اما واژه «تِرکواِس» که در زبان انگلیسی به فیروزه اطلاق می‌شود، به قرن ۱۷ میلادی برمی‌گردد و از واژه فرانسوی «تورخک» مربوط به «ترک‌ها» مشتق می‌شود. این کانی نخستین بار از ترکیه به اروپا آورده شد و آن فیروزه‌ای که ترک‌ها به غرب بردند از معادن استان تاریخی خراسان در ایران استخراج می‌شد. پلینی دولتمرد و نویسنده رومی متولد ۲۳ میلادی فیروزه را کالایس می‌نامید و تمدن سرخ‌پوستی آزتک‌ها در مکزیک که در ۱۵۲۱ میلادی منقرض شدند آن را با نام چالچیهیتول (سنگ یمانی) می‌شناختند.
ذخایر عمده فیروزه در جهان
فیروزه در مجموعه نخستین جواهراتی است که انسان استخراج می‌کرد و در زمان حاضر نیز معدود معادن فیروزه را می‌توان یافت که همچنان در دست استخراج باشند و بسیاری از ذخایر آن به پایان رسیده‌است. معادن باقی‌مانده در مقیاس‌های کوچک و اغلب به‌طور فصلی و در مناطق دوردست در دسترس هستند که بیشتر آنها با دست و تعداد بسیار کمی با تجهیزات مکانیزه استخراج می‌شوند. در ایالات متحده امریکا فیروزه یک محصول فرعی در پروژه‌های بزرگ مقیاس به‌ویژه در استخراج مس است. غربی‌ها همچنان ایران را یک منبع باقی‌مانده و مهم از فیروزه معرفی می‌کنند که این سنگ قیمتی دست‌کم از ۲۰۰۰ سال پیش تاکنون در آن یافته می‌شد. ایرانی‌ها ابتدا آن را «پیروزه» برگرفته از واژه «پیروز» می‌نامیدند، بعدها عرب‌ها به دلیل نبود حرف «پ» در زبان خود پیروزه را به «فیروزه» تغییر دادند. در معماری ایران، فیروزه آبی، گنبد کاخ‌ها را پوشش می‌داد، چون رنگ آبی آن، نمادی از بهشت روی زمین بود. ذخایر فیروزه به طور طبیعی آبی است و وقتی حرارت می‌بیند، به دلیل کم شدن آبش سبز می‌شود. استخراج آن در ایران محدود است به یک منطقه معدنی در نیشابور و قله کوه ۲۰۱۲ متری علی‌میرزا که در ۱۰ کیلومتری مشهد قرار دارد.
سنگ تراکیت هوادیده و شکسته‌شده، میزبان فیروزه‌ای است که هم در فضاهایی مانند لایه‌های لیمونیت و ماسه سنگ و هم در میان سنگریزه‌های پای کوه یافت می‌شود. ذخایر فیروزه در استان‌های سمنان و کرمان هم موجود است. کوه سینا در مصر دیگر معدن فیروزه جهان است و دست‌کم از نخستین سلسله این سرزمین در ۳۰۰۰ سال پیش از میلاد مسیح و حتی شاید پیش از آن مصری‌ها فیروزه را در شبه‌جزیره سینا استخراج و استفاده می‌کردند. خلفای بومی، شبه‌جزیره سینا را «سرزمین فیروزه» می‌نامیدند. در این منطقه ۶ معدن وجود دارد که همه آنها در ساحل جنوب شرقی شبه‌جزیره هستند و منطقه‌ای به ابعاد ۶۵۰ کیلومترمربع را دربرگرفته‌اند. دو مورد از مهم‌ترین معادن این منطقه از نظر تاریخی سرابیت‌الخدیم و وادی‌مغاره هستند که در میان قدیمی‌ترین معادن شناخته شده قرار دارند.