خانه صنعت، معدن و تجارت استان تهران
نوشته های مرتبط
صنعت پتروشیمی که یکی از پیشران‌های اقتصادی کشور به‌شمار می‌رود، شاهد برگزاری ۷۷ دوره جایزه تعالی این صنعت بوده است. جایزه‌ای که به گفته برخی کارشناسان تاثیر قابل‌توجهی بر رشد صنعت پتروشیمی ایران داشته است.
صمت برای بررسی بیشتر تاثیر این جایزه بر صنعت پتروشیمی با حسن عباس‌زاده، دبیر جایزه تعالی صنعت پتروشیمی به گفت‌وگو نشست. عباس‌زاده در این گفت‌وگو به تشریح روند مدل «ای‌اف‌کیوام» که جایزه براساس آن تعریف شده پرداخت و توضیحاتی درباره مشکلات پیش‌روی این جایزه داد. جایزه تعالی صنعت پتروشیمی که اوایل اسفند برگزار می‌شود یکی از مهم‌ترین رویدادهای صنعت پتروشیمی است که باعث رشد و ارتقای این صنعت در کشور می‌شود. مشروح گفت‌وگوی صمت با دبیر جایزه تعالی صنعت پتروشیمی در ادامه آمده است.
یکی از موضوع‌هایی که در زمینه جایزه تعالی سازمانی اهمیت دارد این است که در ابتدا چه نقص یا کمبودی در صنعت پتروشیمی کشور احساس شد که برای رفع آن، جایزه تعالی سازمانی تعریف شد؟
شرکت‌های پتروشیمی در مجموعه صنایع کشور از جمله شرکت‌هایی هستند که از فناوری بالایی برخوردار و با نظام‌های مدیریتی از گذشته آشنا هستند و بر مبنای آنها فعالیت می‌کنند. پیش از سال ۱۳۸۸ شرکت‌های پتروشیمی از جمله پتروشیمی بندر امام‌خمینی از نظام‌های مدیریتی متفاوتی برخوردار بودند. نظام‌های مختلف در این زمینه تعریف شده بود و شرکت‌های پتروشیمی سعی می‌کردند بر مبنای آنها رشد کنند. در اروپا، سازمان مدیریت کیفی، مدلی را در آن سال پیشنهاد داد که دربرگیرنده تمام نظام‌های مدیریتی می‌شد و به نوعی تکامل‌یافته آنها بود. در شرکت ملی پتروشیمی از سال ۱۳۸۸ روی این موضوع بررسی و پژوهش‌هایی انجام شد. آنچه نبودش در آن دوره باعث شد جایزه تعالی سازمانی در صنعت پتروشیمی تعریف شود، یک نظام جامع مدیریتی بود. بر این اساس مدل EFQM برای این هدف انتخاب شد. مدیریت و کیفیت نظام مدیریتی شرکت‌های پتروشیمی با استفاده از این شیوه ارتقا می‌یابد و مشکلاتی که با آنها روبه‌رو هستند، برطرف می‌شود.
با توجه به اینکه در آستانه برگزاری هشتمین دوره جایزه تعالی سازمانی هستیم، تاکنون چه بازخوردی از این جایزه دریافت شده و تا چه اندازه مشکلاتی که پتروشیمی‌ها داشته‌اند، برطرف شده است؟
نتایج ۷ دوره جایزه تعالی سازمانی صنعت پتروشیمی را که در کنار هم بررسی می‌کنیم به این نتیجه می‌رسیم که امتیاز شرکت‌ها در جایزه تعالی سازمانی بهبود یافته است. مدل EFQM بر ۹ معیار تاکید دارد. این مدل دارای ۹ معیار است که در دو حوزه معیارهای توانمندساز و معیارهای نتایج تعریف می‌شود. ۵ معیار توانمندسازها شامل رهبری، خط‌مشی و راهبرد، کارکنان، مشارکت‌ها و منابع، فرآیندها و ۴ معیار نتایج شامل نتایج مشتریان، نتایج کارکنان، نتایج جامعه و نتایج کلیدی عملکرد می‌شود. معیارهای توانمندساز، آنچه یک سازمان انجام می‌دهد را پوشش می‌دهند و عواملی هستند که سازمان را برای رسیدن به نتایج عالی توانمند می‌کند. معیارهای نتایج، نیز نتایجی هستند که یک سازمان به‌دست می‌آورد و بیان‌کننده دستاوردهای حاصل از اجرای مناسب توانمندسازهاست. بررسی این معیارها در دوره‌های پیشین تا کنون نشان می‌دهد واحدهای شرکت‌کننده در این ارزیابی در وضعیت رو به بهبود قرارگرفته‌اند و نمره آنها افزایش می‌یابد. کل این مدل دارای هزار امتیاز است. به عبارت دیگر شرکت‌ها براساس بلوغی که در این مدل به‌دست می‌آورند از ۰ تا ۱۰۰۰نمره می‌گیرند. میانگین کل صنعت پتروشیمی در سال نخست جایزه کمتر از ۳۰۰ بود و اکنون به بیش از ۴۵۰رسیده است. به عبارت دیگر در میانگین حدود ۱۰۰ نمره رشد داشته‌ایم. گذشته از موضوع امتیازها اگر نگاهی به صنعت پتروشیمی داشته باشیم، متوجه می‌شویم صنعت پتروشیمی در سال‌های گذشته رشد بسیار مناسبی داشته است.
مدل‌های ارزیابی درونی و بیرونی بسیاری وجود دارد، چرا مدل‌ای‌اف‌کیوام برای ارزیابی صنعت پتروشیمی در ایران انتخاب شده است؟ به‌عبارت دیگر مزیت این مدل نسبت به مدل‌های مشابه چیست؟
مدل‌ای‌اف‌کیوام، ۸ ارزش بنیادین دارد که شامل ارزش‌افزایی برای مشتریان، خلق آینده‌ای پایدار، توسعه قابلیت‌های سازمانی، خدمت گرفتن خلاقیت و نوآوری، رهبری با دوراندیشی، الهام‌بخشی و درستی، مدیریت با چابکی، موفقیت از طریق استعداد کارکنان و پایدارسازی نتایج برجسته می‌شود. یکی از موضوع‌هایی که در این زمینه اهمیت داشت ارزش‌های بنیادین مدل است که این ارزش‌ها در صنعت پتروشیمی ایران یک نیاز بسیار جدی به شمار می‌رود. طراحان مدل‌ای‌اف‌کیوام برای طراحی این مدل ۵۰ شرکت بزرگ اروپایی را بررسی کردند و در نهایت به این نتیجه رسیدند که عمده دلیل موفقیت آنها رشد این ۸ ارزش بنیادین است. بر این اساس ارزش‌های بنیادین مدل طراحی و نامگذاری شد. برای اینکه این ارزش‌های بنیادی را به طور کمی بیان کنند آنها را در قالب ۹ معیار آوردند و درباره آنها توضیحاتی داده شد. از سال نخست شرکت‌ها با این مدل آشنا شدند و توانستند خودشان را رشد دهند که به میانگین مناسبی رسیده‌ایم. البته باید در نظر داشت که بهترین شرکت‌های اروپایی امتیازی بین ۷۰۰ تا ۷۵۰ دارند و هیچ شرکتی تا کنون نتوانسته به امتیاز هزار دست یابد. شرکت‌های پتروشیمی نیز بسیار مشتاق هستند که بر مبنای این مدل پیش بروند. دبیرخانه جایزه تعالی در نیمه نخست سال برنامه‌هایی برای جاری‌سازی این مدل در صنعت پتروشیمی دارد. در سال‌های گذشته براساس معیارهایی که داریم، آموزش داده‌ایم. برای مثال چند سال گذشته دریافتیم یکی از چالش‌های صنعت پتروشیمی، معیار نیروی‌انسانی است بنابراین در این زمینه دوره‌های آموزشی برگزار کردیم.
همکاری مدیران کارخانه‌های پتروشیمی با دبیرخانه به چه شکل است؟ تمایل حضور در این جایزه تا چه اندازه تغییر کرده است؟
مدل ای‌اف‌کیوام، یک مدل تجویزی نیست. شرکت‌ها براساس نیاز خود به سمت این مدل گرایش پیدا می‌کنند. خصوصی شدن شرکت‌های پتروشیمی در بخش تعالی یک نکته منفی نبود. احساس نیازی که برای این موضوع در شرکت‌های خصوصی می‌شود، یک نیاز جدی‌تر است. شرکت‌های دولتی بودجه خود را دارند اما خصوصی‌ها باید به سهام‌داران و هیات‌مدیره پاسخگو باشند.
در این شرایط به‌دنبال ابزاری هستند که بتوانند با استفاده از آن خود را تقویت کنند. در این شرایط ای‌اف‌کیوام برای شرکت‌های خصوصی مناسب‌تر است. پروژه بهبود برای شرکت‌های خصوصی از طریق مدل ای‌اف‌کیوام طراحی می‌شود. در شرایطی که امروز شاهد آن هستیم شرکت‌های خصوصی پذیرش بیشتری نسبت به این موضوع دارند تا شرکت‌های دولتی که منابع خود را از طریق دولت تامین می‌کنند. اوایل کار دبیرخانه جایزه تعالی سازمانی مشکلاتی در این زمینه داشت اما رفته‌رفته مشکلات برطرف شد و مدیریت ارشد سازمان‌ها به این مدل علاقه‌مند شدند. بسیاری از مشکلات واحدهای پتروشیمی در سال‌های گذشته براساس همین ارزیابی‌ها برطرف و باعث شده شرکت‌ها به سود مناسبی دست یابند. طبیعی است در این شرایط آنها تلاش کنند، در مدل باقی بمانند و عملکردشان به‌دست ارزیابان دبیرخانه جایزه تجزیه و تحلیل شود. اکنون شاهد این موضوع هستیم که برخی مدیران کارخانه‌های پتروشیمی از دبیرخانه می‌خواهند سختگیرترین ارزیابان را برای واحدهای آنها در نظر بگیریم. این موضوع نشان از بلوغ مدیریتی در کارخانه‌های پتروشیمی دارد. برخی کارخانه‌ها اکنون به دنبال تندیس نیستند و می‌خواهند نقاط ضعف واقعی خود را پیدا کنند.