تعاون یکی از ساختارهای مهم اقتصادی در کنار بخش خصوصی و دولتی است که میتواند یکی از منابع مناسب تامین مالی صنایع باشد اما وجود محدودیتهای قانونی و نیز ریسک بالای سرمایهگذاری در صنایع، تعاونیها را از حضور در این عرصه دور کرده است.
در اسناد بالادستی بخش تعاون از جایگاه قابل توجهی برخوردار است به نحوی که در برنامه پنجم و ششم توسعه سهم ۲۵ درصدی از اقتصاد کشور برای این حوزه تعریف شده اما نبود فرهنگ مناسب، نواقص قانونی و نبود پشتیبانی مالی و… مانع حضور پررنگ این حوزه در اقتصاد کشور شده به نحوی که درحالحاضر کمتر از ۵ درصد در اقتصاد کشور سهم دارند. البته این حضور کمرنگ در بخش صنعت بیش از سایر بخشهاست.
علل حضور کمرنگ تعاونیها
یکی از بخشهایی که ظرفیت بالایی برای سرمایهگذاری در حوزههای مختلف به ویژه صنعت دارد تعاونیهای اعتبار است. تعاونیهای اعتبار درحالحاضر بیشتر در بخش گروههای شغلی فعالیت میکنند و در زیرمجموعه اتحادیهها، سازمانها و اصناف قرار دارند اما با وجود منابع قابل توجه به دلیل محدودیتهای اعمال شده از سوی بانک مرکزی اجازه سرمایهگذاری در بخشهای آزاد و ورود به بازار پول و سرمایه را ندارند. البته تعاونیها نیز به دلیل سود اندک تولید و نبود امنیت بالا در سرمایهگذاری رغبت چندانی به سرمایهگذاری در این عرصه ندارند. در همین راستا عنایتالله صانعی، مدیرعامل اتحادیه تعاونیهای اعتبار تهران در گفتوگو با صمت درباره علل سرمایهگذاری اندک تعاونیها در بخش صنایع گفت: تعاونیها بهویژه تعاونیهای اعتبار نقش ویژهای در بازار پول و سرمایه ندارند و دلیل آن محدودیتهای بانک مرکزی برای فعالیت این واحدهاست. با تعطیلی برخی تعاونیهای اعتبار و تبدیل شدن برخی دیگر به موسسات مالی و اعتباری درحقیقت تعاونی اعتبار به گروههای شغلی کارگری یا کارکنان خلاصه میشود که با توجه به محدودیتهای بانک مرکزی برای این واحدها به سرمایهگذاری نقش خاصی در بازار پول و سرمایه ندارند. مدیرعامل اتحادیه تعاونیهای اعتبار تهران با بیان اینکه مطابق دستورالعمل نظارتی بانک مرکزی، تعاونیهای اعتبار حق سرمایهگذاری آزاد ندارند، اظهارکرد: بهتازگی این محدودیتها افزایش پیدا کرده و برخی از تعاونیها برای ورود به حیطه شغلی خود نیز با مشکلاتی روبهرو هستند. درحالحاضر توان مالی مناسبی در تعاونیها وجود دارد که با تجمیع تعدادی محدود از آنها میتوان این توان را افزایش داد اما تا زمانی که این محدودیتها وجود دارد نمیتوان انتظار ایفای نقشی پررنگ را از تعاونیها در عرصه صنایع داشت. وی افزود: تعاونیهای اعتبار تنها میتوانند با اخذ سپردههای محدود از کارکنان و کارگران صنف مربوط برخی تسهیلات را به همان افراد اعطا کنند. جلوگیری از ورود به بازار پول هم مانع خلق سرمایه بیشتر برای تعاونیها شده و هم برخی ظرفیتها همچون صنایع را از بهرهمندی از این منابع محروم کرده است. لازمه ورود این واحدها به بازار پول و سرمایه حذف محدودیت و نظارت حساب شده و دقیق بر عملیات مالی این واحدهاست.
بیرغبتی برای ورود به صنعت
صانعی با اشاره به زمینههای فعالیت تعاونیها گفت: تعاونیها در حوزه سازمانی مربوط در زمینههای مصرف، مسکن، اعتباری، تولیدی ـ صنفی و… فعالیت میکنند و در حوزههای درون سازمانی و برون سازمانی ارتباط قابل قبولی با یکدیگر دارند اما محدودیت مانع خروج آنها از محدوده تعاون میشود. مدیرعامل اتحادیه تعاونیهای اعتبار تهران دلیل بیرغبتی تعاونیها برای ورود به عرصه تولید را سود اندک و نبود امنیت سرمایهگذاری عنوان کرد و افزود: هر واحد اقتصادی برای سرمایهگذاری ابتدا باید از بازگشت سرمایه مطمئن باشد تا ریسک قابل قبولی داشته باشد. مهمترین دلیل شکل نگرفتن تعاونیها در عرصه صنعت سود اندک و نبود امنیت سرمایهگذاری بالاست بنابراین در صورتی که نظم مالی و امنیت سرمایهگذاری بهبود پیدا کند به طور قطع تعاونیها در این حوزه نیز پررنگتر ورود میکنند. وی با بیان اینکه تعاونی اعتبار در بخش صنعت وجود ندارد اما در سایر بخشهای تعاونیها به تولید ورود کردهاند، اظهارکرد: درحالحاضر تعاونیهای تولیدی در صنایع مختلف همچون صنایع فلزی و… وجود دارد که در صورت ارائه امکانات مناسب میتوانند در لایههای دیگر تولید نیز وارد شوند.