جمهوری آذربایجان نقش مرکزی و تعیینکنندهای برای ایران در منطقه قفقاز دارد. با وجود اینکه گرایشهای تاریخی، فرهنگی و مذهبی ایران و آذربایجان را به یکدیگر پیوند داده،
اما مجادله بر سر رژیم حقوقی دریای خزر همواره بیش از رابطه استراتژیک جمهوری آذربایجان با روسیه و ترکیه و غرب (ایالات متحده امریکا) بر روابط تهران و باکو سایه افکنده و مانع از گسترش روابط این دو کشور شده است. با وجود اینکه روابط ایران و جمهوری آذربایجان در دوسال اخیر از روابط عادی تبدیل به روابط استراتژیک شده اما هنوز هم نگرانیهایی درباره بر هم خوردن این روابط وجود دارد. گرچه ازسرگیری سواپ نفتی و افزایش سواپ گازی در کنار تبادلات برق و فیبر نوری میتواند تحکیم روابط دو کشور را در بر داشته باشد اما هنوز هم نگرش رهبران قفقاز و آسیایمیانه به نوع ارتباط با روسیه تعیینکننده رابطه این کشورها با کشورهای همجوار و اروپا است. به این معنی که بررسی پیشینه عملکرد رهبران جمهوری آذربایجان نشان داده این کشور زمانی به غرب تمایل پیدا کرده که از سوی روسیه در انزوای سیاسی قرار گرفته باشند. پیشبینی چشمانداز انرژی جمهوری آذربایجان علاوه بر بررسی رابطه این کشور با ایران و ترکیه نیازمند ارزیابی رابطه جمهوری آذربایجان و روسیه است. آذربایجان با ذخیره گاز ۱. ۱ تریلیون متر مکعب، حدود ۰. ۶درصد از ذخایر گاز دنیا را به خود اختصاص داده است. در سال ۱۳۹۵ ۱۸/۲میلیارد متر مکعب گاز تولید و ۹/۸میلیارد متر مکعب از این مقدار را در داخل مصرف کرده است. همچنین باکو با استخراج ۴۱/۵تریلیون تننفت و ۳۰ میلیارد متر مکعب گاز از خزر در بین همسایگان حاشیه دریای خزر بیشترین میزان تولید از آن را دارد. گفتنی است نخستین قرارداد نفتی جمهوری آذربایجان موسوم به قرارداد قرن در شهریور ۱۳۷۳ با کنسرسیوم شرکتهای نفتی غربی برای توسعه میادین نفتی آذری – چراغ گونشلی دریای خزر به امضا رسید. پس از آن بهرهبرداری از میدان شاه دنیز ۲ در سال ۱۳۸۵ آغاز شد که میتواند آغازگر تحولات بزرگی در عرصه صادرات گاز این کشور در آینده نهچندان دور باشد.