موتورهای صعود سرمایه‏ گذاری صنعتی

رکود سرسام‌آور صنایع در سال‏های گذشته و رشد سرمایه‏گذاری اندک به دلیل تحریم‏ها، بدون شک دو مشکل عمده‏ای به شمار می‏روند که یکی از مهم‏ترین بخش‏های پیشران‏ رشد اقتصادی در کشور را با چالش مواجه کرده بود؛ به گونه‏ای که بخش صنعت و معدن با رشد منفی ۸/ ۶ درصد مواجه شد. اما در سال‏های پایانی دولت یازدهم بالاخره صنعتی‏ها طعم رشد را چشیدند و طبق آمار منتشر شده بخش صنعت رشد ۶ درصدی را تجربه کرد. حال باید دید دولت تازه نفس دوازدهم، با چه فرمانی بخش مولد صنعت و معدن را هدایت خواهد کرد؛ بخشی که در طول یک دهه اخیر سهم بسزایی در روشن کردن موتور رشد در اشتغال‏آفرینی به دوش کشیده است. تحلیلگران بر این باورند سرمایه‏گذاری در بخش صنعت و معدن نقش بسیار کلیدی بازی می‏کند، چرا که با افزایش سرمایه، بنگاه‏های کوچک و متوسط بیشتری به چرخه فعالیت پا می‏نهند که نتیجه‏ای جز تامین کار برای جویندگان شغل نخواهد داشت. نتایج مطالعه انجام شده در «موسسه مطالعات و پژوهش‏های بازرگانی» بیانگر این موضوع است که «تسهیلات حقیقی اعطایی»، «واردات کالاهای سرمایه‏ای»، «ارزش افزوده» و «ثبات اقتصادی» از عوامل موثر بر سرمایه‏گذاری بخش صنعت و معدن به شمار می‏روند که در این گزارش اثر آنها تحلیل شده است.

روند سرمایه‏گذاری از برنامه اول تا ششم

براساس گزارش موسسه مطالعات و پژوهش‏های بازرگانی، تحلیلی بر روند رشد سرمایه‏گذاری بخش صنعت و معدن از ابتدای برنامه اول توسعه نشان می‏دهد بالاترین متوسط رشد سرمایه‏گذاری این بخش به قیمت‏های ثابت مربوط به برنامه‏های «سوم» و «دوم» توسعه با رشد سالانه ۳/ ۱۵ و ۲/ ۱۵ درصد بازمی‏گردد. همچنین براساس این گزارش از ابتدای برنامه اول توسعه تاکنون، دوره ۸۳-۱۳۷۵ (به جز سال ۱۳۷۸) با ثبات‏ترین دوره از منظر تجربه رشدهای مثبت سرمایه‏گذاری بوده است. تحلیلی بر روند آمارهای سرمایه‏گذاری این بخش نشان می‏دهد ارتباط نزدیکی بین رشد مانده تسهیلات اعطایی بخش صنعت و معدن و رشد سرمایه‏گذاری حقیقی این بخش وجود دارد. به بیان دیگر رشد مانده تسهیلات اعطایی به بخش صنعت و معدن نقش کلیدی در رشد سرمایه‏گذاری این بخش داشته است. براساس آمارهای منتشر شده، رشد سرمایه‏گذاری پروانه‏های بهره‏برداری صنعتی حتی به قیمت‏‏های جاری در سال‏های ۹۱ و ۹۳ منفی بوده است.

همچنین رشدهای مثبت سرمایه‏گذاری در سال‏های ۹۲ و ۹۴ با در نظر گرفتن نرخ‏های تورم ۷/ ۳۴ و ۹/ ۱۱ درصدی نشانگر رشدهای پایین به قیمت ثابت است. حال در شرایط فعلی اقتصاد ایران، دو سوال کلیدی قابل طرح است: اول آنکه کدامین عوامل بر رشد سرمایه‏گذاری بخش صنعت و معدن به‏عنوان پیشران رشد اقتصاد کشور موثر هستند؟ و دوم آنکه مطالبات بخش صنعت و معدن برای توسعه سرمایه‏گذاری این بخش از حوزه اقتصاد کلان کدامند؟ نتایج مطالعات انجام شده در موسسه مطالعات و پژوهش‏های بازرگانی درخصوص عوامل موثر بر سرمایه‏گذاری در بخش صنعت و معدن نشان می‏دهد که چند اقدام باید در دستور کار متولیان این بخش قرار گیرد. در گام نخست به چهار عامل مهم و موثر بر سرمایه‏گذاری اشاره شده است. «تسهیلات حقیقی اعطایی»، «کالاهای سرمایه‏ای»، «ارزش افزوده» و «ثبات اقتصادی» چهار عامل مهم و موثری به شمار می‏روند که بر روند سرمایه‏گذاری تاثیر مطلوبی خواهند داشت. نقش «تسهیلات حقیقی اعطایی» که در این گزارش پررنگ‏تر به آن پرداخته شده است، یکی از مهم‏ترین عوامل رشد به شمار می‏رود؛ بر این اساس افزایش ۱۰ درصدی تسهیلات حقیقی به بخش صنعت و معدن به‏طور متوسط حدود ۵/ ۴ درصد سرمایه‌گذاری در این بخش را با افزایش رو‏به‏رو می‏کند.