صنایع کوچک و متوسط ظرفیتهای زیادی برای اشتغالزایی دارند اما گاهی این مزیت و نقطه قوت، مسئلهساز و به نقطه ضعف تبدیل میشود.
این مشکل از جایی آغاز میشود که در کنار واحدهای تولیدی با مجوز کار واحدهایی بدون مجوز و بیپروانه اضافه میشوند که نام، کیفیت و استاندارد صنعت مربوط را زیر سوال میبرند و قابل پیگیری و نظارت هم نیستند. استفاده از مواد اولیه نامرغوب، کار کردن در فضایی بدون مجوز و پروانه کار و تولید کالاهای بدون کیفیت و استاندارد لازم از دغدغههایی است که در زمینه وجود کارگاههای زیرپلهای گفته میشود. فعالان صنعتی و صاحبنظران معتقدند که باید زمینه دریافت مجوز برای این نوع کارگاهها فراهم شود و نظارت بیشتری بر آنها باشد به علاوه اینکه نباید این واحدها را مقصر بدانیم، بلکه شاید ضعفهای سازمانی و قانونی وجود دارد که بر ازدیاد این واحدهای تولیدی دامن میزند. بیژن پناهیزاده، عضو هیاتمدیره خانه صنعت، معدن و تجارت استان تهران در این زمینه به صمت گفت: واحدهای زیرپلهای به دلایل گوناگون ایجاد میشوند؛ یکی از عوامل و دلایل ازدیاد این واحدها در قالب صنایع کوچک این است که هر واحد تولیدی که نام و نشان آن ثبت شود باید مالیات بدهد. بیشتر واحدهای تولیدی که نمیخواهند درگیر مسائلی چون مالیات و تامین اجتماعی شوند بدون مجوز و زیرپلهای فعالیت میکنند. البته اینکه گفته میشود زیرپلهای هستند به معنی فضای کوچکی برای آن واحدها نیست، بلکه منظور فعالیت غیرقانونی آنها است و ممکن است یک کارگاه با مساحت ۲۰۰ متر هم زیرپلهای نامیده شود. نکته دیگر اینکه تعداد زیادی از واحدهای تولیدی بدون مجوز در حوالی تهران و در ۱۲۰ کیلومتری خارج تهران کارگاه میزنند. وی افزود: دلیل دیگر وجود چنین کارگاههایی این است که سازمانهای مسئول نمیخواهند ضوابط زیستمحیطی را برای این واحدها تعیین کنند و بر آنها نظارت داشته باشند. برخی واحدهای تولیدی که ما آنها را آلاینده میدانیم در کشورهایی همچون آلمان در کنار خانههای مسکونی فعالیت میکنند؛ چراکه در این کشور به آنها نظارت میشود. صنایع فلزی، تولید هود آشپزخانه، پرسکاری، رنگآمیزی، قالبسازی و… بیشتر خارج از تهران و در جاده شهریار واقع شدهاند و هیچ نظارتی بر آنها نمیشود. البته که فعالیت بدون مجوز و غیرقانونی اینچنین واحدهایی تایید نمیشود. اما سازمان محیطزیست هم باید کمک کند تا استانداردهای لازم برای این واحدهای تولیدی تعیین شود. بهطور معمول واحدهای بدون مجوز تولیدات بیکیفیت و استاندارد پایین دارند و در این زمینه پاسخگو هم نیستند. از اینرو نباید فقط با مسئله وجود واحدهای بدون مجوز و زیرپلهای به صورت قهری برخورد کرد بلکه باید با کمک سازمانها قواعد و ضوابط استاندارد تعیین و فضایی فراهم شود که این واحدها راحتتر مجوز بگیرند. به عبارتی مسیر دریافت مجوز نباید آن قدر سخت باشد که واحدهای تولیدی از دریافت پروانه منصرف شوند.
لزوم نظارت بر واحدهای تولیدی بدون مجوز
محمدقلی یوسفی، استاد دانشگاه علامه طباطبایی در این زمینه به صمت گفت: وجود واحد زیرپلهای و غیرمجوز در هر اقتصادی که در آن مراحل قانونی با دشواری طی میشود و بهصورت غیرقانونی آسانتر است، طبیعی به نظر میرسد. بوروکراسی عریض و طویل و مراحل دشوار دریافت مجوز باعث میشود برخی تولید کنندهها راه نادرست را به جای راه درست طی کنند. وی با بیان اینکه بخشهای تولیدی نیازی به مجوز ندارند، عنوان کرد: هر کس که بخواهد باید بتواند سرمایه خود را بهکار بندد. اگر این تولید به نفع مردم و جامعه باشد برای کسی مشکل ایجاد نمیکند. از این رو باید شرایط آسانی برای گرفتن مجوز وجود داشته باشد. حبیبالله توسلی، نایبرییس اتحادیه شیرآلات ساختمانی و بهداشتی در گفتوگو با صمت اظهار کرد: نباید همه واحدهای تولیدی کوچک را زیرپلهای و بدون مجوز تلقی کنیم؛ چراکه همه صنایع بزرگ روزی از یک کارگاه کوچک شروع کردهاند. نباید واحدهای تولید کوچک را سربار دولت بدانیم زیرا این واحدها خودشان مایحتاج خود را تامین کرده و فضای اشتغالزایی مناسبی را ایجاد میکنند. اما بهطور قطع باید با کارگاههایی که با مواد اولیه نامرغوب کالا تولید میکنند برخورد کرد؛ چرا که کار آنها خلاف قانون است.