گفت‌وگوی انتقادی بخش خصوصی با وزیر

از میان صحبت‌های این عضو کابینه دولت، دو نکته مورد توجه و تاکید بود. اول اینکه بخش خصوصی در برخی از زمینه‌ها مانند معدن بسیار منفعل عمل می‌کند. دوم اینکه نقش اتحادیه‌ها و تشکل‌ها در تصمیم‌گیری باید پررنگ‌تر شود. البته از سوی دیگر نعمت‌زاده در مورد ارائه پیشنهادها و طرح‌های بخش خصوصی درخصوص تعیین تعرفه‌ها در کتاب مقررات صادرات و واردات ۹۶، به فعالان بخش خصوصی فراخوان داد. در این نشست بخش خصوصی نیز به فقدان استراتژی در توسعه صنعتی اعتراض کردند و خواستار تدوین نقشه راه تولید و مزیت‌سازی در بخش صادرات شدند. رئیس پارلمان بخش خصوصی در بیست و یکمین نشست هیات نمایندگان اتاق ایران به وضعیت صنعت و صادرات کشور اشاره کرد. به اعتقاد غلامحسین شافعی، حضور واحدهای بیش از ظرفیت در هر بخش و بی‌توجهی نسبت به تولیدات صادرات‌محور، مهم‌ترین چالش‌های مربوط به این دو حوزه است. شافعی در این نشست گفت: یکی از رموز موفقیت کشورهایی که مسیر توسعه صنعتی و رشد را طی کرده‌اند، تدوین نقشه راه در قالب استراتژی توسعه صنعتی است. بدون تعیین اولویت‌ها و تعیین مکان‌یابی‌ها و ظرفیت‌سنجی در یک اقتصاد، نمی‌توان به سمت توسعه صنعتی و رشد تولیدات صادرات‌محور حرکت کرد. به گفته وی، نقشه راه تولید، هم به سرمایه‌گذار داخلی و هم به سرمایه‌گذار خارجی این علامت را می‌دهد که اولویت‌ها و فرصت‌های سرمایه‌گذاری در کشور کجاست و چه حمایت‌هایی از بخش‌های تعیین‌شده صورت می‌گیرد که اگر سرمایه‌گذار به دلایل مختلف در بخشی وارد شود که نیاز کشور نیست یا در آن بخش با مازاد ظرفیت روبه‌رو هستیم، بداند که انتظار حمایت‌های خاص نداشته باشد، چون در حال حاضر مازاد ظرفیت یکی از معضلات تولید است. وی با اشاره به وضعیت تولید در کشور اظهار کرد: واحدهای متعددی بدون برنامه‌ریزی و بدون در نظر گرفتن ظرفیت مورد نیاز در کشور شکل‌گرفته‌اند و توان ایجاد تغییر در اقتصاد را ندارند. متاسفانه در کشور تصور درستی نسبت به اولویت‌بندی وجود ندارد. باید صنایع مورد نیاز کشور مشخص شده و سپس تمامی سیاست‌گذاری‌ها بر اساس اولویت‌های این صنایع تعیین شوند. شافعی با بیان اینکه بدون شک بی‌توجهی به اولویت‌بندی‌ها، توسعه صادرات را به دنبال نخواهد داشت، عنوان کرد: تعیین اولویت صنعتی به هم‌اندیشی نیاز دارد؛ یعنی اقتصاددانان، نخبگان، استراتژیست‌ها، متخصصان محیط زیست، برنامه‌ریزان و متخصصان بخش خصوصی گرد هم آمده و نقشه راه را با همکاری طیفی از این افراد تهیه کنند. چنین کاری از عهده یک سازمان یا وزارتخانه به تنهایی برنمی‌آید. رئیس اتاق ایران همچنین با اشاره به نقش مهم مزیت نسبی برای اولویت‌دار کردن صنایع، تصریح کرد: نکته مهم درخصوص تکیه بر مزیت‌های نسبی این است که ایران چنانچه بخواهد بر اساس مزیت نسبی پیش برود هرگز نباید وارد عرصه‌های دیگری به جز بخش‌هایی نظیر نفت، گاز و پتروشیمی شود و باید به تولید محصولات با ارزش‌افزوده پایین ادامه دهد؛ درحالی‌که خلق مزیت باید جایگزین مزیت نسبی شود و کشور باید در برنامه‌های خود به خلق مزیت جدید توجه کند؛ بنابراین تفکر موجود در مورد تکیه بر مزیت نسبی پیشرفت‌های جدیدی در پی ندارد. وی در ادامه به طرح سوالی در این باره پرداخت و گفت: سوال مشخص این است که دولت چه برنامه‌ای برای تدوین استراتژی توسعه صنعتی به‌دور از نگاه رانتی در دستور کار دارد؟ هرچند می‌دانیم در این بخش کارهایی انجام‌شده ولی آیا اجماعی در این مورد شکل‌گرفته یا خیر؟ شافعی در بخش دیگری از سخنان خود به موضوع صادرات و چالش‌های آن پرداخت. وی در این باره گفت: یکی از کانون‌هایی که اقتصاد ایران را آسیب‌پذیر کرده، عدم تنوع در صادرات است. اقتصاد به صادرات نفت و گاز منوط شده که با کوچک‌ترین تلاطمی چه در داخل و چه در خارج از کشور، همه متغیرهای کلیدی کشور تحت‌تاثیر قرار می‌گیرد. در دوران تحریم دیدیم که کشور به دلیل وابستگی شدید به نفت، چه لطمه‌های سنگینی را متحمل شد؛ درآمدهای ارزی را به‌شدت از دست دادیم و تولید ناخالص داخلی افت چشمگیری را تجربه کرد. یکی از ارکان مقاوم‌سازی اقتصاد، تنوع‌بخشی به صادرات و رهایی از صادرات تک‌محصولی است. چنانچه کشور تنوع لازم را در تولیدات صادرات‌محور دیده بود، در دوران تحریم میزان لطمه‌ها تا این حد نبود. طبق گزارش سازمان توسعه تجارت ۵۳ درصد از ارزش صادرات غیرنفتی کشور در ۱۰ ماه منتهی به دی سال ۱۳۹۵ به میعانات گازی، پتروشیمی و گاز طبیعی اختصاص داشته است؛ یعنی نیمی از صادرات غیرنفتی کشور به مشتقات نفت و گاز مربوط می‌شود. البته بخش دیگر صادرات غیرنفتی کشور هم مربوط است به صادرات محصولات با ارزش‌افزوده پایین؛ با این شرایط نمی‌توان انتظار رشد اقتصادی داشت. وی افزود: باید برای صادرات، تولید با ارزش‌افزوده بالا در نظر گرفته شود که برای این منظور نگاه تولیدمحور لازم و ضروری است. تا زمانی که اقتصاد کشور متکی بر تولید نباشد، صادرات غیرنفتی رونق نمی‌گیرد. تولید از کانون‌های مختلف آسیب‌دیده است؛ لازم است که حمایت‌های خاصی از تولید صادرات‌محور در دستور قرار گیرد. صادرات زمانی موفق است که پشتوانه قوی داشته باشد و تولید از فناوری روز استفاده کند. شافعی در این باره نیز با طرح سوال ادامه داد: دولت برای تقویت تولید صادرات‌محور چه برنامه‌ای دارد؟ و آیا برای این منظور در دستگاه‌های دولتی به‌ویژه نهادهای مالی، پولی و ارزی کشور، هماهنگی وجود دارد؟ در ادامه این نشست، برخی از روسای کمیسیون‌های اتاق بازرگانی ایران، به بیان مشکلات فعالان کمیسیون‌های مربوطه خود پرداختند. مشکلات بیانگر چالش‌های بخش خصوصی در زمینه‌های صنعت، معدن و صادرات بود. پس از حضور وزیر صنعت، معدن و تجارت در جمع فعالان بخش خصوصی نیز درخصوص مسائلی همچون مشکلاتی که قانون انتزاع برای فعالان حوزه کشاورزی به‌وجود آورده است، شرایط نامساعد SME‌ها، تعیین تکلیف جوایز معوق صادراتی و…، اظهار نظراتی شد که در ادامه جلسه، محمدرضا نعمت‌زاده به آنها پاسخ داد.