همچنین مطابق الگوی اجرایی در بسیاری از کشورهای توسعهیافته، نظام مالیات ستانی بر درآمد باید بهصورت تصاعدی و متناسب با سطح درآمدی افراد تغییر کند. امری که از یکسو بار مالیاتی بر دوش بنگاهها را کاهش و چرخه صنعت را پرشتابتر خواهد کرد و از سوی دیگر در توزیع مجدد ثروت در کشور و کاهش فاصله رفاهی دهکهای اجتماعی نیز اثرگذار خواهد بود. علاوه بر این اصلاح اینچنینی سطح درآمدهای دولت را نیز تا حدود زیادی افزایش خواهد داد. مسعود نیلی در ادامه سخنان خود ضمن بررسی چالشهای نظام مالیاتی و حمایتی در ایران، به موشکافی بایدهای بهبود نظام مالیاتی و حمایتی در کشور پرداخت.
اثرخنثی بر بازتوزیع
به گفته مشاور اقتصادی رئیسجمهور بررسی آمارهای موجود نشان میدهد قشر ثروتمند جامعه در ایران در مقایسه با کشورهای توسعهیافته سهم مالیاتی کمتری میپردازند. نکته جالب توجه از زبان مشاور اقتصادی رئیسجمهور این بود که نقش بازتوزیعی مالیات در ایران در حالی ضعیف است که تقویت نقش بازتوزیعی مالیات نهتنها آثار مثبتی از نظر عدالت اجتماعی به همراه دارد، بلکه در نهایت باعث رونق و بهبود وضعیت بنگاههای اقتصادی نیز خواهد شد.
به عقیده مسعود نیلی تنها با تقویت نقش بازتوزیعی مالیات است که میتوان جایگاه مالیات در زندگی مردم را بازسازی و در نهایت پاسخگویی دولتها در اداره کشور را نهادینه کرد. بر مبنای تحقیقات و بررسیهای مشاور اقتصادی رئیسجمهور در دادههای هزینه و درآمد خانوار، در سال ۱۳۹۴ حدود ۴۵ درصد از افراد شاغل در دهک بالایی جامعه مالیات پرداخت کردهاند. بر مبنای همین دادهها نرخ میانگین مالیات موثر اخذ شده از این افراد حدود ۵/ ۷ درصد است. یعنی حدود ۳ درصد از درآمد مالیاتی کشور از سوی دهک بالا پرداخت میشود. این درحالی است که بسیاری از اطلاعات و آمار افراد دارای درآمد هنگفت در این آمار منعکس نشده است. آماری که در صورت در نظر گرفته شدن، این رقم را به سطوح پایینتری نیز تقلیل میداد.
این در حالی است که این دهک ۲۸ درصد از مجموع هزینه مصرفی کشور را به خود اختصاص داده است. بر مبنای آمارهای ارائه شده از سوی مسعود نیلی تنظیم سهم پرداختی مالیاتی دهک بالایی در گستره توزیع ثروت میتواند بین ۲۰ تا ۳۰ هزار میلیارد تومان جهش در درآمدهای مالیاتی دولت ایجاد کند. این در حالی است که بر مبنای آمارهای بانک مرکزی درآمد مالیاتی دولت در ده ماه نخست سالجاری حدود ۸۸ هزار میلیارد تومان بوده است. سهم پرداختی دهک ثروتمند از درآمد مالیاتی در حالی در ایران در سطح ۳ درصد قرار دارد که این رقم برای آمریکا حدود ۲۵ درصد، برای انگلیس ۴۰ درصد و برای کشورهای هلند و سوئد بیش از ۵۰ درصد است.