خانه صنعت، معدن و تجارت استان تهران
نوشته های مرتبط
ترک خوردن زمین و بلعیده شدن ساختمان‌ها، خودروها، آدم‌ها و هرچه روی زمین است، صحنه‌ای است که پیش از این فکر می‌کردیم تنها می‌توانیم در فیلم‌های ترسناک یا تخیلی ببینیم اما این روزها اتفاقاتی در اطراف ما رخ می‌دهد که خیال می‌کنیم شهرهای ما تبدیل به صحنه بزرگ فیلمبرداری از سکانس‌های ترسناک و تخیلی شده است؛
در برخی شهرها از جمله تهران هر چند وقت یک بار، زمین دهان باز می‌کند و همه بدشانس‌هایی را که در صحنه حضور دارند، می‌بلعد. پس تعجب نکنید اگر همین حالا که در حال خواندن این سطرها هستید زمین زیر پای‌تان ترک بخورد و شما را به درون خود بکشد.
مسئله فرو نشست زمین شهرها به ویژه تهران، به تازگی و با ایجاد گودالی ۵ متری در یکی از خیابان‌های تهران، دوباره خبرساز شد. کارشناسان پیش از این درباره نشست زمین‌های دشت تهران هشدار داده‌اند و می‌گویند اگرچه نشست یک میلمتری در سال، مربوط به دشت‌های تهران است اما احتمال دارد به شهر تهران نیز برسد.
به گفته کارشناسان آنچه در ترک‌خوردگی و نشست زمین اتفاق می‌افتد گاه فرونشست است و گاه فروچاله. بر اساس مباحث کارشناسی، فرونشست در طول زمان و به‌تدریج اتفاق می‌افتد و کمتر احساس می‌شود اما فروچاله‌ها به صورت ریزش‌های ناگهانی رخ می‌دهند و اگر در مناطق شهری و مسکونی باشند خطرات زیادی را به دنبال خواهند داشت.
مهم‌ترین عامل نشست زمین در تهران و بیشتر شهرهای دیگر را برداشت بی‌رویه آب‌های زیرزمینی می‌دانند اما تاثیر برخی مسائل دیگر مانند وضعیت نامناسب تاسیسات شهری مانند لوله‌های آب و فاضلاب در زیر زمین و گودبرداری‌های غیراصولی در اطراف محل ایجاد نشست و فروچاله را نباید در ایجاد این رخدادها فراموش کرد.
به عنوان نمونه در زمینه فرونشست اخیر در خیابان «پیامبر» در تهران، محمد شکرچی‌زاده، رییس مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی عنوان کرد که علاوه بر مسئله برداشت آب‌های زیرمینی، عامل بعدی را می‌توان به گودبرداری‌های انجام شده برای ساخت مجتمع تجاری بزرگ آن منطقه دانست. به گفته او اگر گودبرداری‌های این مجتمع عمیق باشد و پس از آن، دیواره‌های بتُنی احداث شود، این موضوع جریان آب زیرسطحی را تغییر می‌دهد و موجب آب‌شستگی در مناطق زیرزمینی می‌شود. به گفته او با تغییر جریان آب در زیر زمین، مناطقی که خاک آن چسبندگی کافی ندارد و از نوع دانه‌ای است، در آستانه فرو ریزش قرار می‌گیرد.
با وجود این استدلال بازهم کارشناسان به عوامل مهندسی، تخلف‌ّ‌ّهای ساخت‌وساز و مشکلات تاسیسات شهری در نشست و ریزش زمین، سهم کمتری می‌دهند و مهم‌ترین عامل را برداشت آب‌های زیرزمینی می‌دانند.
فریدون مقدس‌نژاد، مشاور رییس مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی در پاسخ به صمت بر این نکته تاکید می‌کند و می‌افزاید: برداشت آب بیش از حد از لایه‌های زیرین زمین باعث می‌شود منافذی که آب در آن بوده تبدیل به فضای خالی شوند. بدین ترتیب ارتفاع این منافذ بیشتر می‌شود و به همین نسبت هم احتمال ریزش زمین افزایش می‌یابد.
مقدس‌نژاد یادآوری می‌کند که برداشت آب از داخل لوله‌های آبرسانی یا فاضلاب، در صورتی که لایه‌های چسبنده مانند خاک رس در بخش‌هایی از عمق قرار داشته باشد، می‌تواند موجب نشست زمین شود البته به گفته وی احتمال نشست زمین به دلیل این موضوع، حدود ۲۰ درصد است و بیشترین سهم را همچنان باید به برداشت آب‌های زیرزمینی داد.
این کارشناس راه و ساختمان معتقد است برای آگاهی‌بخشی درباره احتمال فرونشست زمین پیش از ساخت‌وساز، می‌توان گمانه‌های عمیق به عمق متوسط ۲۰ تا ۳۰ متر در خاک زد که بر این اساس بتوان هم وضع سطح آب زیرزمینی و هم وضعیت لایه‌های خاک را بررسی کرد. به گفته او در این صورت با توجه به نیمرخ لایه‌ها می‌توان تشخیص داد که احتمال فرونشست وجود دارد یا خیر.
آنطور که این استاد دانشگاه توضیح می‌دهد با توجه به اینکه نشست‌های اخیر در معابر شهری بوده و حتی به گفته مسئولان، در بزرگراه‌هایی مانند آزادگان نیز احتمال نشست زمین وجود دارد، بهتر است شهرداری در زمینه ساخت بزرگراه‌ها و معابر این کار را اجباری کند تا وضعیت زمین از نظر احتمال نشست، مشخص شود.
به گفته او در حال حاضر چنین مرجع‌هایی برای آگاهی‌بخشی وجود ندارد. فقط احتمال دارد برای ساخت ساختمان‌های بلند این کار با عنوان مطالعات ژئوتکنیکی انجام شود اما برای ساخت معابر هنوز مطالعات اولیه در زمینه وضعیت نشست زمین مرسوم نشده است.
