چین در کمین جاده ابریشم

به نقل از خبرآنلاین: چین بدون تردید یکی از قدرت‌های بزرگ اقتصادی در جهان است و برنامه‌های گسترده‌ای هم برای افزایش این قدرت و ایجاد تناسب میان قدرت و نقش‌آفرینی اقتصادی با حوزه‌های سیاسی، ژئوپلیتیک و… خود دارد.

چین به دنبال تغییر جایگاه خود در زنجیره جهانی ارزش است و برای تحقق این هدف هم اسناد بالادستی متعددی تدوین و منتشرکرده‌است. علاوه بر این اسناد، طرح جاده یا کمربند ابریشم را در دستور کار دارد که یکی از مسیرهای آن از ایران می‌گذرد. گذشته از عبور این جاده از کشور ما، چین همچنان بزرگترین شریک تجاری ایران است که ارزش و مقدار تبادلات ما با آن کشور با فاصله زیادی از سایر شرکای تجاری قراردارد. با این وجود ذهنیت غالب در جامعه ایران نسبت به کالاها و خدمات چین مثبت نیست و در میان نخبگان و تصمیم‌گیران کشور هم نگاه و رویکرد یکسانی درباره گستره و نوع همکاری با چین وجود ندارد تا جایی که برخی تحلیلگران به کنایه می‌گویند ما در ایران با دو چین مواجه هستیم.

جایگاه ایران در جاده ابریشم و چشم‌انداز همکاری‌های اقتصادی با چین موضوعی بود که نظر به اهمیت آن به سراغ محسن شریعتی‌نیا استاد دانشگاه و تحلیلگر امور بین‌الملل رفتیم و در حاشیه همایش”جاده ابریشم؛ فرصت‌ها و چالش‌های تجارت خارجی ایران” که توسط مرکز مطالعات بازرگانی وزارت صنعت‌معدن‌تجارت برگزار شد با او گفت‌‌وگو کردیم.

شریعتی‌نیا در ابتدای این گفت‌و‌گو درباره برنامه‌های اقتصادی چین گفت: مرحله دوم توسعه اقتصادی چین از سال ۲۰۰۵ میلادی آغازشده‌است و همچنان نیز ادامه‌دارد؛ محور اصلی توسعه چین در این مرحله “پیوستن به زنجیره جهانی ارزش” است.

وی در توضیح زنجیره جهانی ارزش گفت: مجموعه فعالیت‌های یک یا چند شرکت که هر مرحله آن به ایجاد ارزش منجر می‌شود و در دل خود فعالیت‌هایی مانند طراحی، تولید، بازاریابی، توزیع و خدمات پس از فروش را دارد، یک زنجیره ارزش تشکیل می‌دهد. این زنجیره اگر شرکت‌های متعددی را در جغرافیایی بسیار وسیع دربر داشته باشد، زنجیره جهانی ارزش را تشکیل می‌دهد. یکی از نمادهای این زنجیره، افزایش اهمیت و سهم کالاهای واسطه‌ای است و به همین خاطر هم آمارها نشان‌می‌دهد بیش از دوسوم تجارت جهانی را در سال‌های اخیر خرید و فروش کالاهای واسطه‌ای تشکیل می‌دهد.

وی افزود: تلاش کشورها بر این است که برای پیوستن به زنجیره جهانی ارزش از پایین‌ترین سطح منحنی موسوم به منحنی لبخند به دو طرف منحنی حرکت کنند. منحنی لبخند اولین بار توسط مدیر شرکت ایسر طراحی و به جامعه جهانی معرفی شد. این منحنی طی سال‌های اخیر به عنوان یک مدل تبیینی و حرکتی برای برنامه‌ریزی‌های راهبردی در سطح کلان اقتصادی پذیرفته شده‌است. پایین‌ترین سطح این منحنی نقطه تولید است و هرچه در این نقطه نصیب کشورها می‌شود، ارزش افزوده حاصل از تولید خواهدبود اما هرچه از نقطه کف به دو طرف منحنی حرکت کنند، ارزش افزوده حاصل بالاتر می‌رود و محصول فرایندهایی بیش از تولید محض است.

این استاد دانشگاه ادامه‌داد: چین هم به عنوان پرجمعیت‌ترین کشور جهان سودای پیوستن به این زنجیره را دارد و  در مرحله دوم از توسعه اقتصادی خود به دنبال حرکت از پایین‌ترین نقطه منحنی لبخند به سمت بالا است. به عبارت ساده‌تر چینی‌ها دیگر نمی‌خواهند برای دنیا کارگری کنند و به دنبال نقش‌آفرینی در سطوح بالاتر هستند. زنجیره جهانی ارزش نقاط مختلفی دارد. در پایین‌ترین نقطه این زنجیره، تولید قرار دارد و چین تاکنون در کف زنجیره قرار داشت و با طرح جاده ابریشم تلاش می‌کند به حلقه‌های بالاتر زنجیره ارزش حرکت کند و این منافع بیشتری برای شرکت‌ها و نیروی کار چینی و در کل برای اقتصاد این کشور خواهد داشت. چین به ‌دنبال آن است که کشورهای دیگر را در حلقه‌های پایین زنجیره جهانی ارزش جایگزین